na miejscu poprzedniej, XIII-wiecznej świątyni. Stanowi cenne świadectwo ciągłości historii miasta oraz jest przykładem drewnianej architektury sakralnej południowej Wielkopolski. 

Historia

W okresie przedfeudalnym na terenach Starego Krotoszyna istniała osada prasłowiańska. Do początków XV w. dzieje osady nie były notowane w kronikach historycznych. Najstarszymi właścicielami i dziedzicami Krotoszyna byli Łodziowie, potężny ród wielkopolski. Miasto zostało założone w 1415 roku przez Wierzbiętę z rodu Łodziów Krotoskich na mocy przywileju króla Władysława Jagiełły. Nazwa miejscowości oznacza własność Krotoszy. W okresie I Rzeczypospolitej miasto było własnością polskich rodów szlacheckich i magnackich. W końcu XVI w. Krotoszyn stał się znaczącym w tej części Wielkopolski ośrodkiem handlu i rzemiosła, zwłaszcza piwowarstwa i tkactwa. W pocz. XVIII wieku miasto podupadło w wyniku wojen i towarzyszących im epidemii. Szczególnie dotkliwy był drugi najazd Szwedów (1704-1717) oraz epidemia dżumy (1708-1710), kiedy kompletnie zrujnowane miasto liczyło kilkuset mieszkańców. Krotoszyn podniósł się z upadku w ostatnich latach Polski przedrozbiorowej, gdy w 1725 roku właścicielem dóbr krotoszyńskich i miasta został wojewoda kijowski Józef Pilawa Potocki. Zniesiono pańszczyznę na rzecz czynszu oraz wprowadzono ulgi dla osiedlających się rzemieślników. Po drugim rozbiorze Polski w 1793 roku miasto przeszło w ręce pruskie. Utworzony został wówczas powiat krotoszyński, w roku 1807 włączony do Księstwa Warszawskiego. Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku miasto wróciło do Prus, w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Niemcy utworzyli w Krotoszynie ośrodek administracyjny i sądowy, powstało wiele urzędów i instytucji powiatowych. W 1819 roku rząd pruski w zamian za monopol pocztowy w Nadrenii i Westfalii przekazał księciu Karolowi von Thurn und Taxis dobra krotoszyńskie. Odtąd miasto wraz z okolicznymi dobrami tworzyło tzw. Księstwo Krotoszyńskie. Po I wojnie światowej Krotoszyn, wyzwolony 1 stycznia 1919 roku przez powstańców wielkopolskich, znalazł się w granicach odrodzonego państwa polskiego. Miasto utrzymało swój dotychczasowy charakter rolniczo-przemysłowy. Po II wojnie światowej Krotoszyn pozostał siedzibą powiatu oraz władz miejsko-gminnych. Początki parafii i otoczonego cmentarzem kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Starym Krotoszynie sięgają prawdopodobnie XI–XII stulecia, pierwsza wzmianka o Krotoszynie pojawia się jednak dopiero w źródłach z 1405 roku, a istnienie wówczas parafii potwierdza spisujący w 1415 roku przywilej lokacyjny miasta ksiądz Jan, proboszcz parafii w Krotoszynie (Starym Krotoszynie). Parafia w Starym Krotoszynie przy kościele św. Marii Magdaleny istniała do 1419 r., wówczas przeniesiono ją do nowopowstałego Krotoszyna, a kościół w Starym Krotoszynie pełnił funkcję kościoła filialnego. Przez następne wieki był on rzadko używany na nabożeństwa i niszczał. Rozebrany ze starości w poł. XVIII w. W 1755 r. staraniem proboszcza krotoszyńskiego ks. Piotra Rokossowskiego wystawiono nowy, także drewniany kościół, który istnieje do dzisiaj. Budynek gruntownie odnowiono w 1830 r. W XIX i XX wieku świątynia była miejscem pielgrzymek pokutniczych i odpustów. Po drugiej wojnie światowej, dzięki staraniom księdza Wiktora Miedzińskiego, przeprowadzono gruntowny remont dachu, od 1962 roku w świątyni odprawiano niedzielne msze. W 1969 r. przeprowadzono gruntowny remont kościoła, w takcie którego częściowo wymieniono podwaliny na otynkowaną podmurówkę, wykonano nowe stropy deskowe, usunięto starą ceglaną posadzkę, wymienioną na gładź betonową, założono instalację odgromową i wymieniono balustradę chóru. W 1994 r. zmodernizowano oświetlenie kościoła i instalację elektryczną. W 1994 roku przy kościele pod wezwaniem św. Marii Magdaleny ponownie utworzono parafię, kościół okazał się jednak zbyt mały na potrzeby wspólnoty. W 1997 roku rozpoczęto budowę nowej murowanej świątyni, której patronem został błogosławiony biskup Michał Kozal. 15.05.2011 r. w wyniku pożaru nadpaleniu uległ południowy i wschodni zrąb prezbiterium oraz podłoga prezbiterium. Znacznemu uszkodzeniu od wysokiej temperatury uległ zabytkowy obraz św. Marii Magdaleny. Dzięki szybkiej i sprawnej akcji obiekt uratowano. W latach 2013-2015 r. świątynia była odnawiana.

Opis

Krotoszyn to miasto w południowej Wielkopolsce na Wysoczyźnie Kaliskiej, położone na skrzyżowaniu dróg z Poznania do Wrocławia i z Ostrowa do Rawicza. Kościół pw. św. Marii Magdaleny usytuowany jest na niewielkiej parceli położonej w północnej części miasta, należącej dawniej do wsi Stary Krotoszyn, u zbiegu ulic Łacnowej i Wiejskiej. Teren kościelny o zarysie prostokąta otoczony płotem z siatki drucianej, dostępny jest bramą od zachodu i furtką w południowo-wschodnim narożniku. Teren przykościelny porośnięty jest trawą i obsadzony drzewami. Kościół jest budowlą drewnianą, orientowaną, zbudowaną na podwalinie drewnianej posadowionej na podmurówce z kamienia polnego i częściowo z cegły. Ściany drewniane konstrukcji zrębowej, oszalowane są od zewnątrz pionowo deskami na zakładkę, cokół odeskowany poziomo. Jednonawowy, z prostokątną, zbliżoną do kwadratu nawą i węższym, prostokątnym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od zachodu na przedłużeniu nawy znajduje się równa nawie szerokością, prostokątna kruchta z wydzielonymi symetrycznie po bokach składzikami. Przy północnej ścianie prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia obejmująca naroże nawy. Bryła świątyni zwarta, z dominującym korpusem nawowym, przykrytym dachem dwuspadowym, z niższym i węższym prezbiterium nakrytym dachem dwuspadowym zakończonym trójpołaciowo. Nad zakrystią i kruchtą dach pulpitowy. Całość kryta gontem. Elewacje z wydzielonym uskokiem cokołem nakrytym niewielkim drewnianym okapikiem. Ściany powyżej cokołu oszalowane pionowo deskami łączonymi na zakład, naroża akcentowane wysuniętym przed lico ściany analogicznym szalunkiem. Elewacja południowa rozczłonkowana symetrycznie rozmieszczonymi otworami okiennymi i umieszczonym osiowo wejściem do nawy. Elewacje obiega na jednym poziomie wydatny, silnie profilowany gzyms koronujący nakryty okapem, który na płaszczyźnie elewacji zachodniej przechodzi w okapik z gontu. Wnętrze jednonawowe, o prostokątnej nawie i wyodrębnionym uskokiem węższym prezbiterium. Otwór tęczowy kościoła zwieńczony jest łukiem półkolistym, nadwieszonym i ujętym dwoma masywnymi czworobocznymi słupami. W zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny z profilowanymi belkami zakończonymi spływami ostrołukowymi, wsparty na dwóch słupach umieszczonych na cokołach. Otwory okienne obramione są wydatnymi opaskami. Stropy nawy, prezbiterium i kruchty płaskie. W kościele na uwagę zasługuje krucyfiks barokowy z XVII w. i obraz Marii Magdaleny o charakterze ludowym z XIX w. 

Obiekt dostępny w czasie nabożeństw.

Oprac. OT NID w Poznaniu, 08-09-2017 r.

Bibliografia: 

• Anders P., Województwo kaliskie, Warszawa-Poznań 1983, s. 225-232
• Brykowski R., Wielkopolskie Kościoły Drewniane, Poznań 2001; str. 133
• Drewniane kościoły Wielkopolski, Poznań 2004, s. 127
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. V, z. 11, s. 55
• Krotoszyn, praca pod red. Dionizego Kosińskiego, Krotoszyn-Poznań 1996, t. 2, s. 155-156