Historia

Jedną z pierwszych siedzib biskupów przemyskich w Krośnie był drewniany budynek dworu zakupiony w ostatniej ćw. XIV w. przez ówczesnego ordynariusza diecezji przemyskiej Eryka von Winsen. W 2. poł. XVI w. siedziba ta przylegająca do miejskiego muru obronnego, została rozbudowana i zmodernizowana przez biskupa przemyskiego Stanisława Tarłę. W 1626 r. decyzją biskupa Achacego Grochowskiego rezydencja została przekazana na własność kapituły przemyskiej. W 1630 r. pałac został sprzedany przez kapitułę przemyską Zofii z Ligęzów Skotnickiej, wdowie po Janie Skotnickim, kasztelanie połanieckim. Po pożarze Krosna w 1638 r. , który zniszczył część zabudowy miasta, budynek pałacu był poddany pracom remontowo-budowlanym, które ukończono w 1646 r. W tymże 1646 r. odbudowany pałac wraz z nowo wzniesionym pn. skrzydłem drewnianym został przekazany przez Zofię Skotnicką na własność kolegium rorantystów w Krośnie. Od 1745 r. pałac był własnością kolegium wikariuszy w Krośnie. Ok. 1770 r. rozebrano drewniane skrzydło pn. pałacu, a w 1777 r. obiekt został wydzierżawiony administracji austriackiej. W 1841 r. nowym właścicielem dawnego pałacu biskupiego został Józef Dembowski, a w 1873 r. budynek stał się własnością miasta. W latach 80. XIX stulecia w budynku mieściły się krótko koszary oddziałów c.k. armii, a od 1884 r. funkcjonował tu sąd powiatowy. W 1893 r. budynek został przebudowany. Powstały wówczas murowane skrzydło północne, ryzalit z klatką schodową od strony wsch. oraz nowe korytarze na parterze i piętrze. W latach 1987-1994 przeprowadzono remont całego budynku w trakcie którego dobudowano nowe skrzydło wsch. Od 1954 r. w dawnym pałacu biskupim funkcjonowało Muzeum Okręgowe. Obecnie budynek jest siedzibą Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.

Opis

Pałac położony jest w środkowej części Krosna, na terenie miasta lokacyjnego, na działce ulokowanej na krawędzi skarpy staromiejskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie reliktów murów obronnych i Bramy Krakowskiej, zwrócony frontem na południowy-zachód, w stronę dawnego Traktu Węgierskiego, ob. ul. Piłsudskiego. Pałac Wybudowano na nieregularnym rzucie, trzech połączonych ze sobą w wielobok prostokątów z dziedzińcem pośrodku, z amfiladowym układem wnętrz, od frontu półtoratraktowym, w skrzydle południowo-wschodnim jednotraktowym, z ryzalitem klatki schodowej od strony podwórza w skrzydle frontowym, jako budynek piętrowy, podpiwniczony, o prostej bryle skomponowanej z trzech wydłużonych prostopadłościanów, skrzydle frontowym przekrytym dachem dwuspadowym i skrzydłem południowo-wschodnim, wybudowanym w granicy działki, przekrytym dachem pulpitowym oraz skrzydle północnym z dachem dwuspadowym. Późniejsze rozbudowy (z XIX w.) wzdłuż pn. granicy działki biskupiej domknęły zabudowę, tworząc wewnątrz dziedziniec. Pałac wymurowano z cegły i kamienia, dachy pokryte są blachą miedzianą. Elewacja frontowa, południowo-zachodnia, stanowiąca spory odcinek pierzei ulicznej, dwukondygnacyjna, jedenastoosiowa, rozplanowana jest nieregularnie, z niesymetrycznie umiejscowioną bramą sieni przejazdowej. Okna, rozmieszczone w osiach, podkreślone są profilowanymi obramieniami z podokiennikiem, na piętrze dodatkowo gzymsami nadokiennymi. Brama ramowana jest pilastrami, podtrzymującymi trójkątny naczółek z niszą z figurą pośrodku. Po jej obu stronach wmurowano dwie kamienne tarcze herbowe. Elewacja frontowa zwieńczona jest wydatnym gzymsem koronującym. Pozostałe elewacje, wewnątrz dziedzińca, rozplanowane są nieregularnie, bez dekoracji. W pomieszczeniach parteru i piętra, także w sieni przejazdowej, zachowały się kolebkowe sklepienia z lunetami.

Obiekt dostępny w godzinach otwarcia Muzeum Podkarpackiego.

Oprac. Mieczysław Kuś,15.12.2014 r.