Historia

Wkrótce po przestrzennej lokacji Krosna Odrzańskiego (1217) wzniesiono ceglany kościół pw. Najświętszej Marii Panny (ob. św. Jadwigi) najprawdopodobniej jako trójnawową bazylikę. Zapewne na początku zbudowano też wieżę. W XIV i XV w. świątynię powiększono i urządzono jako gotycką trójnawową halę z krótkim, zamkniętym pięciobocznie chórem. Wnętrza były przykryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Pod koniec XV w. znaczną część wyposażenia stanowiły ołtarze, których w tym czasie było 19. W latach 1482, 1631 i 1634 budowla ulegała zniszczeniu wskutek pożarów, jednak po każdym kataklizmie dokonywano jej odbudowy w dotychczasowym kształcie. Luteranie, którzy przejęli kościół w pierwszej połowie XVI w., usunęli część katolickiego wyposażenia. Uzupełniali je o nowe elementy, jak organy, które dwukrotnie instalowali w XVII i XVIII w. W świątyni znajdował się obraz Łukasza Cranacha, w 1589 r. wiszący w ołtarzu głównym. Na początku XVIII w. prowadzono przebudowę budowli, jednak w pracach nastąpiło opóźnienie po pożarze kościoła w 1708 r. W tym czasie świątynię powiększono o transept i nakryto dachem mansardowym. Do wieży zwieńczonej hełmem barokowym dostawiono parterowe aneksy. Wnętrze kościoła zostało przykryte sklepieniem kolebkowo-krzyżowym.

Opis

Kościół krośnieński w obecnym kształcie jest kamienno-ceglaną, trzynawową budowlą z transeptem, zamkniętą pięcioboczną apsydą prezbiterialną. Po stronie zachodniej znajduje się czworoboczna wieża, którą wieńczy hełm z 1886 r., swoją formą nawiązujący do osiemnastowiecznego. Korpus świątyni nakrywa dach mansardowy, a skrzydła transeptu dachy trójspadowe. Kościół jest doświetlany przez półkoliście zamknięte okna. Wcześniej znajdowały się tu gotyckie okna ostrołukowe. Do dziś na elewacjach pozostały ślady po zamurowanych otworach. Ostrołukowe otwory można oglądać jeszcze w wyższej partii wieży. Elewacje wieży urozmaicają gzymsy i pilastry, w części boniowane. Wejście główne do świątyni jest umieszczone w przyziemiu wieży, a ozdabia je portal złożony z pilastrów i prostego belkowania. Wewnątrz nawy są wydzielone kolumnami i półkolumnami, podtrzymującymi sklepienie kolebkowo-krzyżowe. W kościele można zobaczyć pozostałości zabytkowego wystroju i wyposażenia: osiemnastowieczne drzwi wejściowe do zakrystii, drzwi w zakrystii z XIX w. i szafki datowane na około 1800 r. i drugą połowę XIX w., barokowe epitafium przedstawiciela rodziny von Lohenstein, grupa rzeźbiarska z pierwszej połowy XVIII w., barokowy prospekt organowy, neogotycka chrzcielnica i olejny obraz Wskrzeszenie Łazarza z początku XX w. Ponadto w wieży wisi dzwon z 1710 r. Ściany zewnętrzne świątyni ozdabia kilka kamienny płyt epitafijnych datowanych na koniec XVI do XVIII w.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. dr Krzysztof Garbacz, OT NID w Zielonej Górze, 05.03.2015 r.