Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor - Zabytek.pl

Adres
Krosno, Plac Konstytucji 3 Maja 2

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Krosno, gm. Krosno

Zespół kościoła OO.Kapucynów stanowi ważny element w krajobrazie architektonicznym miasta.

Kościół klasztorny jest cennym obiektem o znacznych wartościach artystycznych i historycznych, stanowiąc jeden z najpóźniejszych przykładów sakralnej architektury barokowej w Polsce.

Historia

W skład zespołu kościelno-klasztornego OO. Kapucynów w Krośnie wschodzą: kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, klasztor, ogród klasztorny i ogrodzenie z bramką. Ojcowie Kapucyni przybyli do Krosna w latach 50. XVIII w. i osiedlili się przy dawnym trakcie węgierskim, otrzymując na własność pochodzący z XVI w. kościół pw. św. Jakuba oraz przyległe do niego place przeznaczone pod budowę nowego kościoła i klasztoru. Brak jest danych źródłowych dotyczących daty rozpoczęcia budowy nowej świątyni i klasztoru. Prawdopodobnie do prac budowlanych przystąpiono na przełomie lat 50. i 60. XVIII w., wznosząc dla zakonników kaplicę (chór zakonny obecnego kościoła) oraz część istniejącego do dziś budynku klasztornego. Budowę kościoła rozpoczęto w 1771 r. z inicjatywy o. Innocentego Bartha, który według tradycji klasztornej był projektantem świątyni. Prace budowlane ukończono w 1781 r., nie wykończono jednak wnętrza świątyni. Problemy związane z cesarskim dekretem o kasacie klasztorów na terenie zaboru austriackiego spowodowały wstrzymanie prac. Klasztor w Krośnie ocalał, ale dopiero od 1804 r. kontynuowano prace przy budowie kościoła i klasztoru, wykorzystując w tym celu materiał z rozbiórki krośnieńskiego kościoła jezuitów. W 1809 r. wnętrze świątyni ozdobiono monumentalną dekoracją malarską autorstwa Andrzeja Kucharskiego i Andrzeja Smuglewicza. Kościół został konsekrowany w 1811 r. W l. 40. XIX w. wymieniona została konstrukcja wieżyczki na sygnaturkę nad chórem zakonnym, w l. 50 XIX w. dach kościoła pokryto blachą, a przed fasadą świątyni wydzielono dziedziniec odpustowy ze stacjami Drogi Krzyżowej. W zasadzie przez cały XIX w. prowadzono prace we wnętrzu – przy wystroju i wyposażeniu, w znacznej części dokonując wymiany pierwotnego. I tak w 1879 r. wykonano nowy ołtarz główny autorstwa Stanisława Janika z Krosna i Romualda Łapczyńskiego z Krakowa, z rokokowym krucyfiksem w polu głównym (pochodzącym zapewne z pierwotnego ołtarza) oraz przemalowano freski na ścianach i sklepieniu kościoła oraz chóru zakonnego (prace prowadzili malarze: Jan Tabiński z Rzeszowa, Grzegorz Pikoszyński z Krakowa, Michał Wróblewski z Sanoka). W latach 1896-99 wymieniono ołtarze boczne zastępując je dziełami wykonanymi przez Stanisława Janika. W 1912 r. przy okazji prac konserwatorskich przy polichromiach malarz lwowski Julian Krupski wykonał uzupełnienie dekoracji malarskiej ścian. W l. 70. XX w. dobudowano do kościoła niewielką kaplicę od południa. Równolegle z budową kościoła prowadzono prace przy wznoszeniu klasztoru. Do 1781 r. wzniesiono skrzydło wschodnie i część skrzydła północnego klasztoru. W latach 1853-1854 klasztor rozbudowano o skrzydło północno-zachodnie. Prace prowadzono pod kierunkiem budowniczego Tomasza Jazwickiego. W latach 60. XX w. w trakcie gruntownego remontu zmieniono rozplanowanie pomieszczeń I piętra, a w latach 90. XX w. nastąpiła przebudowa klasztoru w związku z adaptacją poddasza budynku do funkcji mieszkalnych. 

Opis

Zespół kościelno-klasztorny usytuowany jest na południowy wschód od rynku starego miasta, przy Placu Konstytucji 3 Maja u zbiegu ulic Kapucyńskiej i Staszica. W skład zespołu wchodzą: poprzedzony obszernym dziedzińcem kościół; przylegający do północnej elewacji kościoła – klasztor, złożony z trzech skrzydeł rozlokowanych wokół czworobocznego wirydarza oraz położony od południowego wschodu dawny klasztorny ogród. Zespół wydzielony jest murowanym ogrodzeniem. 

Kościół jest jednonawowy z krótkim, prosto zamkniętym prezbiterium. Do wzniesionej na rzucie prostokąta trójprzęsłowej nawy (poprzedzonej przedsionkiem) przylega od południa kaplica na rzucie prostokąta, poprzedzona przedsionkiem od zachodu i połączona ze składzikiem od wschodu. Na przedłużeniu prezbiterium od wschodu znajduje się obszerny chór zakonny na rzucie kwadratu, do którego przylega od południa prostokątna zakrystia (z przedsionkiem od zachodu przylegającym do prezbiterium). Kościół charakteryzuje zwartą bryłą, z nawą i prezbiterium o równej wysokości ścian, nakrytych odrębnymi dwuspadowymi dachami (kalenica dachu prezbiterium nieco niższa od nawy). W dwuspadowy dach chóru zakonnego (znacznie niższy od prezbiterium) wbudowana jest masywna wieżyczka na sygnaturkę. Kaplica, przedsionki i zakrystia przylegające od południa nakryte są dachami pulpitowymi. Kościół jest murowany z kamienia, z nietynkowanymi elewacjami wykonanymi ze starannie obrobionych ciosów piaskowca. Pokrycie dachów wykonane zostało z blachy miedzianej. W elewacjach zewnętrznych świątyni uwagę zwraca bogato ukształtowana, barokowa, parawanowa fasada. Jest ona dwukondygnacyjna, z dolną kondygnacją ujętą parzystymi, zdwojonymi pilastrami jońskimi ustawionymi na wysokich cokołach. Pilastry podtrzymują wydatne, półkoliście wygięte nad oknem osi środkowej belkowanie z profilowanym gzymsem. W osi środkowej powyżej kruchty znajduje się półkoliście zamknięta płycina z malowidłem Chrystusa Ukrzyżowanego (z 1 poł. XIX w.). Kondygnacja górna fasady jest nieco węższa od dolnej, zwieńczona trójkątnym tympanonem, z wolutowymi spływami po bokach.

Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami wspartym na przyściennych opilastrowanych pófilarach, dźwigających wydatne profilowane, gierowane belkowanie. Sklepienie wzmocnione jest zdwojonymi i potrojonymi gurtami. Łuk tęczowy zamknięty półkoliście wsparty jest na dwóch opilastrowanych półfilarach. Arkady chóru muzycznego, wejść do prezbiterium oraz nisz ołtarzowych zwieńczone są łukiem pełnym.

Wnętrze jest bogato dekorowane iluzjonistyczną barokowo-klasycystyczną polichromią z 1809 r. autorstwa krośnieńskich malarzy – Antoniego Smuglewicza i Andrzeja Kucharskiego. Zasadniczymi elementami wyposażenia kościoła są: nastawa ołtarza głównego z 1879 r. autorstwa Stanisława Janika – krośnieńskiego snycerza i Romualda Łapczyńskiego z Krakowa z rokokowym krucyfiksem w polu głównym z k. XVIII w. oraz cztery ołtarze boczne umieszczone w głębokich wnękach arkadowych w bocznych ścianach nawy (Stanisław Janik 1896-1899).

Klasztor późnobarokowy, przylega do kościoła i złożony jest z trzech skrzydeł zgrupowanych wokół prostokątnego wirydarza, z jednym traktem cel usytuowanych wzdłuż korytarzy. Skrzydła są dwukondygnacyjne, podpiwniczone Jest to budowla murowana, otynkowana, z wyjątkiem skrzydła północno-zachodniego o elewacjach z ciosów kamiennych. Klasztor nakryty jest dachami trójspadowymi o pokryciu z blachy. W skrzydle południowo-wschodnim, na osi kościoła od strony prezbiterium znajduje się chór zakonny i zakrystia z biblioteką na piętrze. Wnętrze chóru zakonnego nakryte jest sklepieniem żaglastym i dekorowane iluzjonistyczną polichromią, a zakrystia sklepieniem kolebkowym z  lunetami. W skrzydle północno-wschodnim znajduje się duże pomieszczenie refektarza, nakryte stropem belkowym. 

Ogród klasztorny założony zapewne współcześnie z klasztorem, otoczony jest kamiennym i ceglanym murem. Obecnie pozbawiony jest historycznych form zagospodarowania.

Kościół dostępny przez cały rok.

Oprac. Anna Fortuna-Marek, OT NID w Rzeszowie, 08-01-2016 r.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.11581, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.200745