Cmentarz funkcjonował od 1824 roku, a ostatni pochówek odbył się w 1925 roku.

Historia

Zapewne pierwsza wspólnota żydowska pojawiła się w Krapkowicach już w średniowieczu. Jednak była ona niezbyt nieliczna, mało aktywna, i prawdopodobnie opuściła Krapkowice. Dopiero na początku XIX wieku rozpoczęło się intensywniejsze zasiedlenie miasta przez społeczność żydowską. Tak, że w latach 20-tych XX wieku w Krapkowicach mieszkało już ponad 60 osób i liczba ta systematycznie rosła. Stanowili oni kilkuprocentowy odsetek mieszkańców miasta (trzecią po katolikach i ewangelikach społeczność wyznaniową) i jeszcze na początku XX wieku byli oni w nim znaczącymi ekonomicznie mieszkańcami. Samodzielna gmina żydowska została założona  w pierwszych latach XIX wieku. Nie miała ona własnej synagogi, a na modlitwy zbierali się w wynajmowanym pomieszczeniu (Betstube), które wg J. Chrząszcza usytuowane było na rynku krapkowickim, w kamienicy, w której później była apteka. Cmentarz żydowski w Krapkowicach został założony w 1824 r. poza granicami miasta, na uboczu, na terasie rzeki Odry. Rozrastająca się w XIX wieku krapkowicka gmina żydowska powiększała systematycznie teren cmentarza. Ostatni znany pochówek odbył się 23 kwietnia 1925. Wspólnota przestała istnieć w latach 30-tych XX wieku, a w czerwcu 1943 roku od Zrzeszenia Żydów w Niemczech cmentarz przejęło Gestapo.

Opis

Cmentarz będący nekropolią gminy żydowskiej w Krapkowicach, położony jest poza granicami miasta, na krawędzi terasy rzeki, około 400 m na południe od mostu kolejowego na Odrze, w okolicy ulicy Kolejowej. Obecnie zajmuje powierzchnię około 20 arów (działka gruntowa nr 138). Cmentarz został założony w 1824 r., a ostatni znany pochówek odbył się w 1925 r. Podczas II wojny światowej oraz w latach powojennych cmentarz był systematycznie dewastowany i grabiony (m.in. ślady po kulach z broni), jednak nie uległ on całkowitemu zniszczeniu. Granice kirkutu wyznacza dookolny mur zbudowany z łupanego kamienia wapiennego (marglu) wzmacnianego cegłą i pierwotnie otynkowanego. Koronę muru tworzyły płasko ułożone cegły. Mur zachował się w całości, w części o niepełnej wysokości. W części południowej nekropolii stoi dom przedpogrzebowy, obecnie użytkowany jest jako obiekt gospodarczy przez okolicznych mieszkańców. Jest to częściowo przebudowany budynek o dwóch niskich kondygnacjach, z dachem dwuspadowym pokrytym dachówką. Mur łączy się z budynkiem po obu stronach. Od południa i północy domu przedpogrzebowego (zewnątrz i wewnątrz kirkutu) widoczne są wejścia, pierwotnie zwieńczone łukiem, obecnie częściowo zamurowane. Prawdopodobnie wejście na cmentarz prowadziło przez dom przedpogrzebowy. Nie ma widocznego podziału cmentarza na części. Groby ułożone są po linii W-E (z odchyleniem na N) w kilku rzędach. Zajmują one wschodnią część cmentarza, na części zachodniej nie ma pochówków. Cmentarz jest zaniedbany, porośnięty drzewami, w większości samosiejkami, oraz bujną roślinnością: trawą, krzewami i bluszczem. Jego granice określa wyodrębniona działka gruntowa nr 138. Brak wejścia na kirkut.

Podczas wizji lokalnej w 2018 roku stwierdzono, że na cmentarzu mogło być co najmniej 100 grobów. Są one porośnięte krzewami i bluszczem, a macewy (lub ich fragmenty i obramienia grobów) leżą często na wtórnym miejscu, dlatego dokładna ilość grobów jest trudna do weryfikacji. Zachowało się około 80 macew i obelisków, całych i fragmentów. Niektóre macewy są przewrócone i pokryte roślinnością. Na nagrobkach, wykonanych głównie z piaskowca i granitu, kilka z marmuru, znajdują się inskrypcje w językach hebrajskim i niemieckim. Na ozdobnie zwieńczonych macewach napisom towarzyszą symbole charakterystyczne dla judaizmu (m.in. gwiazda Dawida, bukiet kwiatów, złamana świeca). Ciekawymi obiektami są małe macewy związane zapewne z pochówkiem dzieci.

Inwentaryzacja nekropolii wykonana w 1984 roku (karta ewidencyjna) była niepełna. Wydaje się, że dopiero prace wykonane w 2012 roku przez uczniów: Alicję Fesser, Marcina Barborka, Mateusza Kaczmarczyka z III TZ, w ramach Projektu "Wirtualny cmentarz żydowski w Krapkowicach", dały nam więcej informacji o tym obiekcie. Pod opieką nauczycieli Anny Steinhoff-Okoń i Marcina Sułkowskiego opracowali oni dokumentację cmentarza żydowskiego w Krapkowicach. Ich praca polegała na skatalogowaniu poszczególnych macew przy pomocy zdjęć oraz umieszczaniu ich współrzędnych na mapie. Większość z inskrypcji które zostały napisane w języku niemieckim zostały przetłumaczone przez uczniów w ramach zajęć szkolnych. W efekcie powstał wirtualny cmentarz żydowski Krapkowic: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/k/62-krapkowice

Kirkut od północy otacza las, od południowego - zachodu do muru przylegają budynki gospodarcze, a wzdłuż części wschodniej muru biegnie droga rekreacyjna i szlak po dawnej linii kolejowej.

Brak jakiejkolwiek tablicy informacyjnej o cmentarzu żydowskim. 

Obiekt ogólnodostępny.

Oprac. Krzysztof Spychała, OT NID w Opolu, 12.06.2018 r.