Kraków posiada dar natury w postaci licznych wód mineralnych i leczniczych oraz - odwierconych i udostępnionych w kilku punktach miasta - zdrojów, które w dodatku wypływają na powierzchnię ziemi pod własnym ciśnieniem. Uzdrowisko założone przez A. Matecznego to w zasadzie układ jednorodny, ale w jego krótkich dziejach możemy wyodrębnić trzy okresy.

Historia

W 1884 w Podgórzu osiedlił się urodzony w Styrii inżynier budowlany Antoni Mateczny (1859-1934), Czech z pochodzenia, zatrudniony przy budowie fortyfikacji na Krzemionkach. Przy gościńcu wiedeńskim zainwestował w budowę domu zajezdnego Modrzewówka. W 1898 szukając niezależnego źródła wody wywiercono otwór, tzw. „Stary Mateczny”, zawierający wodę mineralną. Aby zabezpieczyć prawa swe prawa A. Mateczny wystąpił o pozwolenie na prowadzenie poszukiwań górniczych. W 1903 nabył sąsiedni teren, będący własnością C.K. Skarbu Wojskowego. Wojsko wyraziło także zgodę na przeprowadzenie pod gościńcem publicznym rur doprowadzających wodę do mającego powstać zakładu kąpielowego. Początek eksploatacji źródła wody leczniczej nastąpił oficjalnie 25 IX 1905. Około 1936 wyburzono zbędną już Modrzewiówkę i towarzyszące jej zabudowania. Na ich miejscu powstało rondo, ułatwiające komunikację samochodową w kierunku Zakopanego. Podczas okupacji Niemcy przejmują zakład wodoleczniczy. Zdemontowano urządzenia kąpielowe, a budynki przekształcono w zakład trykotarski. W latach 1945-1946 w budynkach Zakładu stacjonował batalion Armii Czerwonej. Wyposażenie i park zdewastowano. W latach 1947-1951 Zakład Kąpielowy Wody Siarczano-Solankowej wraca na krótko w ręce rodziny A. Matecznego. W 1952 spadkobiercy zostali zmuszeni do opuszczenia majątku, który przeszedł na własność skarbu państwa. W 1954 budynki zakładu kąpielowego przejmuje Centralny Zarząd Uzdrowisk i oddaje dyrekcji Państwowych Uzdrowisk w Swoszowicach-Zdroju. Ponowne otwarcie zakładu wodoleczniczego pod nazwą Miejskie Zakłady Przyrodolecznicze Swoszowice-Mateczny w Krakowie odbyło się w 1957. W 1970 na terenie parku uruchomiono wybudowaną w 1969 rozlewnię wody mineralnej Krakowianka.

Opis

Zakład kąpielowy wybudowano w 1905 na działce o powierzchni 4,1 ha. Do budowy użyto cegły, pokryto karpiówką. Do dyspozycji kuracjuszy oddano m.in. 20 kabin kąpielowych I i II klasy, do których sprowadzono m.in. 8 wanien porcelanowych w stylu angielskim oraz 12 wanien żeliwnych, emaliowanych. W zakładzie urządzono także czytelnię i pijalnię. Na potrzeby kuracjuszy wybudowano też piętrowy dom, z czasem przeznaczony dla pracowników (na piętrze były dwa mieszkania jednopokojowe, a na parterze dwie kawalerki). W okresie międzywojennym Zakład ma skromne lecz nowoczesne urządzenia, centralne ogrzewanie, oświetlenie elektryczne. Na I piętrze umieszczono umeblowane pokoje. Dwa inne budynki służyły dla gości i personelu. Na południowo-zachodniej i południowo-wschodniej fasadzie umieszczono napis „Zakład Kąpielowy Wody Siarczano-Solankowej”. Wokół powstał geometrycznie skomponowany park, o długich, prostych szpalerach drzew. Wprowadzono m.in. nasadzenia młodych drzew, a przy wysypywanych grysem alejkach ustawiono 50 niskich ławeczek. Całość otaczał drewniany parkan. Charakterystycznym elementem był staw, przez który przerzucono romantyczny mostek. Początkowo staw służył tylko do zatrzymywania części wody źródlanej, której nadmiar odprowadzano do Wilgi. W parku stały altany: mniejsza w pobliżu stawu (tzw. Biała) oraz większa, gdzie umieszczono dwa pokoje o lekkiej, drewnianej konstrukcji. W okresie międzywojennym stare altany zastąpiono modrzewiowymi. Ogrodnik wiele uwagi poświęcał klombowi z wodotryskiem, usytuowanemu z boku budynku zakładu. W 2000 utworzono Uzdrowisko Mateczny-Zdrój Spółka z o.o. Zakład Przyrodoleczniczy na Matecznym (Mateczny Zdrój - Małopolskie Centrum Rehabilitacji ) znajduje się przy skrzyżowaniu ruchliwych szlaków komunikacyjnych. Mimo tak niekorzystnego położenia obiekt, jako całość, stanowi wyodrębnioną enklawę zieleni, a zakład zdrojowy otaczają drzewa z dużą ilością krzewów i kwiatów. Właściciel obiektu ma ambitne plany rozbudowy obiektów kąpielowych, poszerzenia gamy oferowanych usług. W 2005, w zabytkowych obiektach wzniesionych przez Antoniego Matecznego rozpoczęła działalność Spółka Relax Care - Day SPA. oferująca zabiegi odnowy biologicznej, balneologii.

Park czynny do zmroku, obiekty wodolecznicze dostępne dla gości i klientów zakładu.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.