Istniejąca od średniowiecza hala targowa, symbol pozycji gospodarczej miasta na tle ekonomiki kraju i Europy. Jej elementy wykorzystał S. Wyspiański projektując wawelskie Akropolis, które miało stanowić historiozoficzną syntezę dziejów i ducha Rzeczypospolitej unaocznionego na „świętym wzgórzu”. Dziś żelazny punkt wycieczek odwiedzających i sklepy z pamiątkami i ekspozycje muzealne.

Historia

Średniowieczna hala targowa stojąca pośrodku krakowskiego Rynku. Pierwotnie była tu uliczka z kramami zamykana na noc, aby zapewnić bezpieczeństwo kupcom, którzy ustawili na ulicy wozy z towarem. Na handel suknem zezwalał miastu przywilej lokacyjny z 1257. W XIII w. uliczkę nakryto drewnianym dachem, dzięki czemu powstał pierwszy budynek Sukiennic. Takie kramy czy składy z suknem wznoszono w miastach położonych na szlakach handlowych od średniowiecza do końca XVII w., zwykle jako okazałe budynki umieszczane na środku rynku w pobliżu ratusza czy wagi miejskiej. Murowane Sukiennice fundował Kazimierz Wielki (1358) w formie dwóch rzędów kramów, nakrytych jednospadowymi dachami, z zadaszoną halą środkową (o długości 108 i szerokości 10 m), do której prowadziły dwie pary ostrołukowych arkad. Miała dostawione dwa rzędy kramów na głębokość 7,5 m. W osi długiej było to 18 kramów, które nakryte były sklepieniami, a otwarte do wnętrza ostrołukowymi lub półkolistymi portalami. W latach 1380-1400 kramy przebudowano pod kierunkiem M. Lindintoldego. Po całkowitym zniszczeniu wskutek pożaru (1555) zostały przebudowane w duchu renesansu w latach 1556-59 przez mistrza Pankracego przy współudziale J. M. Padovana, S. Gucciego i J. Franksteina. Budynek zyskał kształt renesansowy, z kolebkowym sklepieniem (i lunetami), nad którym znajdowały się pomieszczenia I piętra. W 1601 z inicjatywy rajcy J. Ciepielowskiego przebito poprzeczne wejście wsch.-zach., tworząc tzw. krzyż komunikacyjny. Budowla podupadła w XVIII-XIX w. wraz z całym miastem. Stosunkowo rzadko Sukiennice służyły celom reprezentacyjnym (wizyta Stanisława Au¬gusta Poniatowskiego w 1787, bal na cześć ks. J. Poniatowskiego w 1809). W 1875 przystąpiono do renowacji gmachu. Pracami, z poręczenia J. Matejki, kierował T. Pryliński. W pomieszczeniach I piętra utworzono sale recepcyjne, od 1901 będące w posiadaniu Muzeum Narodowego. Jeszcze w 1871 prezydent Krakowa J. Dietl przedstawił Radzie Miejskiej plan uporządkowania miasta, zgodnie z którym w odrestaurowanych Sukiennicach miało powstać Muzeum Narodowe mieszczące zbiory artystyczne, historyczne, etnograficzne i materiały biograficzne dotyczące artystów, uczonych i polityków. 5 X 1879, podczas uroczystości jubileuszowych J.I. Kraszewskiego, H. Siemiradzki ofiarował miastu swój obraz Pochodnie Nerona, przeznaczając go do Sukiennic. Pod płytą Rynku znajdują się, dostępne z gmachu, przestrzenie pozostające we władaniu Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Parter jest nadal najatrakcyjniejszym pasażem handlowym Krakowa.

Opis

Budowla handlowa w centrum Rynku Głównego Krakowa, o wymiarach pierwotnych ok. 104 x 26 m, wzniesiona na osi pn.-pd., wielokrotnie przebudowana. Charakterystycznym elementem wystroju architektonicznego są umieszczona na attyce maszkarony - element dekoracji popularny w okresie gotyku i manieryzmu, mający formę zniekształconych głów ludzkich lub zwierzęcych. Modele maszkaronów z Sukiennic wyrzeźbił na zlecenie Rady Miejskiej Krakowa włoski architekt i rzeźbiarz działający w Polsce w okresie późnego renesansu Santi Gucci. Maskom umieszczanym na elementach konstrukcyjnych przypisywano czasem znaczenie magiczne - miały odstraszać zło i zapewniać statykę budynku. Uwagę zwraca tzw. attyka polska, zwieńczenie kryjące dach, wycięte w formie grzebienia. Podczas restauracji Prylińskiego (1875-79) zburzono zewnętrzne kramy, wzniesiono ryzality przy poprzecznym przejściu i ostrołukowe galerie wzdłuż obu boków. Pryliński dodał zwieńczone attyką ryzality na osi, wyposażył w attyki również przybudówki, a od ul. Sławkowskiej dobudował wykusz. Wskutek tego zabiegu Sukiennice utraciły swój „wydłużony” charakter, a od strony ulic Szewskiej i Siennej pojawiły się nowe fasady. Ryzality zostały zgrabnie połączone z attyką i ozdobione maszkaronami (karykatury prezydentów miasta, wg projektów J. Matejki). Nie zmieniły się funkcje dolnej hali, która wciąż przeznaczona była dla kupców. Od końca XIX w. wygląd Sukiennic się nie zmienił. Po II wojnie światowej na stropie dolnej hali dodano jedynie herby odzyskanych przez Polskę miast. Ostatnią większą konserwację obiektu przeprowadzono w latach 1975-1979 oraz 1992-1994.

Obiekt dostępny w różnej formie; z zewnątrz bez ograniczeń, pasaż handlowy w godz. 9.00-21.00, placówki muzealne w godzinach pracy.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-07-2017 r.