Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. św. Norberta - Zabytek.pl

kościół pw. św. Norberta


kościół 1. poł. XVII w. Kraków

Adres
Kraków, Wiślna 2

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Kościół o proweniencji barokowej, posiadający ciekawą historię.Stanowi element zabudowy ul. Wiślnej w Krakowie.

Historia

Parcele, na których obecnie znajduje się świątynia, uzyskała dla Sióstr Norbertanek na Zwierzyńcu ksieni Dorota Kątska. Pamiętając oblężenia Krakowa w 1587 r. przez wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, postanowiła wznieść w centrum Krakowa niewielki konwent wraz z kościołem, położony nieopodal Zwierzyńca. Kupiła kilka domów położonych przy ul. Wiślnej. Budowę kościoła i klasztoru rozpoczęto w 1636 r., w czym dopomógł biskup Piotr Gembicki, który w 1643 r. poświecił kościół p.w. św. Norberta. W 1643 r. nastąpiło wprowadzenie dwudziestu sióstr ze Zwierzyńca do klasztoru przy ul. Wiślnej. Pierwszą ksienią, zależną jednak od przełożonej klasztoru na Zwierzyńcu, została Agnieszka Jastrzębska. Zakonnice mieszkały tutaj do 1803 r., kiedy to 15 sióstr oraz przełożona Brygida Otfinowska przeniosło się do macierzystego klasztoru na Zwierzyńcu. Budynki poklasztorne zajęła drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1805 r. z kościoła usunięto organy, ambonę, ławki, „gradusy kamienne ołtarzowe”, posadzkę kościelną oraz drewnianą posadzkę z chóru i przekazano plebanowi w Racławicach. W 1808 r. kościół przekazali Austriacy ojcom bazylianom obrządku greckokatolickiego. Przybyli oni z Warszawy w 1788 r. do dawnego klasztoru pobernardyńskiego tzw. Żłobka, mieszczącego się u zbiegu ulic św. Jana nr 6 i św. Tomasza nr 11a. Następnie bazylianie przebywali w klasztorze Franciszkanów aż osiedli przy kościele św. Norberta. Z 1822 r. znany jest opis kościoła: wejście do kościoła od południa przez kruchtę, od strony zakonnej chór zakonny; w ołtarzu głównym ”Pasja wielka drewniana, poza tym dwa małe ołtarze: św. Jana Kantego "dany przez Rząd Austriacki" i Wniebowzięcia NMP pozostały po Norbertankach. Opisano także budynek od strony ul. Wiślnej, mieszczący wówczas plebanię unicką. Po wygaśnięciu zakonu bazylianów, opiekę nad kościołem przejął ksiądz diecezjalny, prowadząc parafię greckokatolicką. W 1850 r. wnętrze kościoła uległo spaleniu. W 1896 r. postawiono w świątyni imponujący ikonostas, wykonany z cegły, pokryty sztukaterią, według projektu architekta Tadeusza Stryjeńskiego (1849-1943), z obrazami malowanymi przez Władysława Rossowskiego według szkiców Jana Matejki (1838-1893). Malarz Władysław Rossowski (1857-1923) w latach 1892-1895 namalował zespół 29 obrazów do ikonostasu, który po II wojnie światowej został rozebrany, a obrazy i szkice J. Matejki znalazły się w Muzeum Narodowym w Krakowie (Dom Jana Matejki przy ul. Floriańskiej nr 41). W 1947 r. rozwiązano parafię unicką, a kościół przejęła Kuria Arcybiskupia w Krakowie. Od 1948 r. kościołem i klasztorem opiekowali się ojcowie misjonarze saletyni, którzy w l. 1965-1968 gruntownie odnowili budynki zespołu, dając nowe wejście od strony ul. Wiślnej. Od 1998 r. kościół wraz z zabudowaniami klasztornymi użytkuje greckokatolicka parafia p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, przynależna do Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej.

Kościół p.w. św. Norberta, obecnie cerkiew greckokatolicka p.w. Podwyższenia Krzyża Św., wzniesiono w latach 1636-1643. W latach 1778-1785 budowniczy Dominik Pucek i Karol Kryszkier przeprowadzili remont klasztoru oraz sygnaturki kościoła. Przebudowa świątyni miała miejsce także w 1. poł. XIX w., a nowy dach położono po pożarze w 1850 r.. Restaurację budowli w 1887 r. przeprowadzono według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. W l. 1914-1918 przeprowadzono konserwację elewacji frontowej klasztoru i kościoła. W 1934 r. biskup przemyski Kucyłowski poświęcił odnowione wnętrze kościoła. Polichromię, wykonaną w końcu XIX w., konserwowali uczniowie Akademii Sztuk Pięknych, pracujący pod nadzorem ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Bogdana Tretera oraz Andrzeja Olesia. Kościół i klasztor gruntownie odrestaurowano w latach 1968-1970.

Opis

Kościół usytuowany jest w narożniku pierzei ul. Wiślnej oraz Plant. Wtopiony jest w zabudowę. Najlepiej widoczna jest elewacja boczna południowa, gdzie znajduje się kruchta i wejście. Kościół jest budowlą wczesnobarokową, murowaną, orientowaną, jednonawową, nakrytą sklepieniem kolebkowo-krzyżowym na gurtach. Kościół o prostokątnym rzucie, nie posiada wyodrębnionego prezbiterium. Nakryty jest dachem siodłowym z dwoma trójkątnymi szczytami. Szczyt wschodni posiada sześć półkoliście zamkniętych blend, flankujące kamienne obeliski na postumentach ("piramidy") oraz żelazny krzyż na wierzchołku. Podobnie rozwiązany był szczyt zachodni, na którym zachowały się trzy blendy. Zachowały się dwa barokowe portale z czasów budowy kościoła - przy wejściu do kruchty i wejściu z kruchty do kościoła. Wewnątrz znajduje się ikonostas, który zrekonstruowano po 2000 r. Ponadto znajduje się tu późnogotycka rzeźba Ukrzyżowanego, z początku XVI w. Na ścianach zaś wiszą dwa obrazy - przedstawiający Chrystusa Pantokratora oraz Matkę Boską z Dzieciątkiem. Kamienna kropielnica przyścienna z herbem Nałęcz pochodzi z 1665 r.

Dawny klasztor Norbertanek był budowlą murowaną pochodzącą z 1. poł. XVII w., restaurowany był w 1779 r. Po kasacie klasztoru przez władze austriackie w 1803 r. część zabudowań klasztornych, a to obecne Collegium Olszewskiego UJ przy ul. Olszewskiego i budynek przy ul. Gołębiej nr 20 przekazano Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, a resztę tj. dwie kamienice od strony ul. Wiślnej oddano w 1808 r. bazylianom. Na parterze Collegium Olszewskiego znajduje się sklepiony kolebkowo dawny refektarz klasztorny, ozdobiony hierogramem Chrystusa i Marii, insygniami biskupimi św. Augustyna i św. Norberta oraz datą 1644 i herbami Brochwicz - ksieni Doroty Kątskiej i Leliwą - prepozyta zwierzynieckiego Mikołaja Ścirskiego.

Budynek klasztorny od strony ul. Wiślnej pochodzi z czasów budowy całego założenia Norbertanek. Obecnie jest częściową rekonstrukcją. Jest to budowla jednopiętrowa z attyką z ciągiem arkadowych blend.

Obiekt dostępny z zewnątrz przez cały rok, wewnątrz podczas Mszy św.

Oprac. Olga Dyba, NID OT w Krakowie, 26-03-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.206033, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.407028