Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego


kościół XVII w. Kraków

Adres
Kraków, Melchiora Wańkowicza

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Przykład udanego transferu i częściowej rekonstrukcji cennego zabytku małopolskiego drewnianego budownictwa sakralnego na pierwotnym miejscu usytuowania przeznaczonego do rozbiórki.

Przeniesienie świątyni z Jawornika do Krakowa uratowało kościół przed nieuchronnym zniszczeniem. Po odtworzeniu na nowym miejscu świątynia nadal pełni swoją pierwotną funkcję sakralną. Kościół prezentuje tradycyjny typ małopolskiej, drewnianej świątyni wiejskiej. We wnętrzu znajdują się pozostałości cennej polichromii figuralno-ornamentalna z 2. ćwierci XVII w.

Historia

Kościół zbudowany został w 2. ćwierci XVII w. w Jaworniku, miejscowości położonej około 30 km na południe od Krakowa. Był to prawdopodobnie drugi kościół we wsi lokowanej w XIV w. Inicjatorem budowy i fundatorem świątyni był najprawdopodobniej ówczesny właściciel Jawornika, Hieronim Przyłęcki. Kościół był kilkakrotnie remontowany i przebudowywany w XVIII i XIX w. W 1743 r. do korpusu świątyni dostawiono drewnianą wieżę, którą w latach 1911-1913 zastąpiono murowaną z kamienia. Uszkodzony znacznie w 1982 r. w czasie wichury kościół postanowiono rozebrać, ale ostatecznie zabytek został przeniesiony do Krakowa-Krzesławic i tu w latach 1984-1997 odbudowany. Zrekonstruowano m.in. drewnianą wieżę-dzwonnicę, więźbę dachową, zakrystię i przedsionek, oszalowano ściany zewnętrzne, a dachy pokryto gontami. Odnowiono polichromię z 2. ćwierci XVII w. w odkrytą w czasie prac rozbiórkowych oraz ołtarze i ambonę. Kościół usytuowany został na działce w pobliżu dawnego drewnianego dworku z 1826 r. należącego niegdyś do Jana Matejki, gdzie miał być jednym z obiektów skansenu budownictwa drewnianego. Muzeum na wolnym powietrzu nie powstało, ale dzięki staraniom ówczesnego proboszcza parafii pw. św. Wincentego w pobliskim Pleszowie, ks. Jana Hyca włączono zabytek do kultu religijnego jako kościół pomocniczy. Taką funkcję pełni świątynia do dzisiaj. Po przeniesieniu do Krakowa kościół przyjął wezwanie św. Jana Chrzciciela i Matki Boskiej Szkaplerznej (w Jaworniku była to świątynia pw. Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego).

Opis

Kościół jest drewnianą budowlą barokową wzniesioną w konstrukcji zrębowej, oszalowaną. Składa się z szerszej prostokątnej nawy, z piętrową kruchtą od południa i węższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, z piętrową zakrystią od północy. Korpus świątyni nakryty jest gontowym dachem jednokalenicowym z barokową wieżyczką na sygnaturkę na kalenicy. Hełm o analogicznym kształcie jak wieżyczka wieńczy dwukondygnacyjną wieżę konstrukcji słupowo-ramowej, o pochyłych ścianach. Barokowe ołtarze główny i dwa boczne oraz ambona przeniesione zostały z Jawornika. W ołtarzu głównym umieszczony został m.in. późnogotycki krucyfiks z początku XVI w. przekazany do kościoła z parafii św. Wincentego w Pleszowie. Najcenniejszym elementem wystroju świątyni jest figuralno-ornamentalna polichromia ścienna z 2 ćwierci XVII w. w prezbiterium odkryta w czasie prac rozbiórkowych. Malowidła odnowił w 1986 r. artysta konserwator Józef Mitka. Wśród przedstawionych motywów figuralnych ł wyróżnia się kompozycja Sądu Ostatecznego i okazała postać św. Krzysztofa.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania wewnątrz po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym w parafii. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce. Dostępny może być także w okresie letnim w związku ze zwiedzaniem wybranych obiektów na SAD.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 08.09.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.195966, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.422072