Najcenniejszy obiekt w tym rejonie to klasztor Bernardynów z kościołem św. Bernarda ze Sieny, z jednolitym XVII-wiecznym wyposażeniem. Warto zobaczyć malowidło przedstawiające Taniec Śmierci (w lewej nawie).

Historia

Konwent bernardyński wzniesiono w XV w. (w 1473 wykonano tu pierwszy w Polsce druk - kalendarz na 1474), ale współczesny obiekt pochodzi w 2 połowy XVII w. Pierwotna, drewniana świątynia powstała na gruncie ofiarowanym przez kardynała Oleśnickiego i jego brata, Jana z Oleśnicy, na rzecz św. Jana Kapistrana. W 1454 działka Oleśnickich została powiększona o przyległe tereny, wykupione przez Kazimierza Jagiellończyka. W tym czasie zakon zdecydował się na rozpoczęcie budowy ceglanego kościoła. Nadzór pracami przejął Jan Długosz, wykonawca testamentu biskupa. Wzniesiony kościół skierowany był prostokątnym prezbiterium na zachód, od frontu miał wieżę z ostrosłupowym hełmem. Niestety już w 1473 pożar zniszczył zabudowania klasztorne i kościół (zapewne jeszcze nie ukończony). Wypadek ten przedłużył czas budowy świątyni. Dopiero w 1501 rajca krakowski Paul Ber wystawił korpus, zakrystię i refektarz. W 1542 wylew Wisły uszkodził zabudowania. Podobne klęski powtarzały się wielokrotnie. W 1556 zakonnicy z trudem ocalili konwent od ognia. W latach 1645-1647 zdecydowano się na przebudowę korpusu kościoła. Założono m.in. nowe sklepienie i dachy oraz krypty grobowe. Rozbudowano także, szczupły dotąd, klasztor bernardyński. Niestety podczas oblężenia Krakowa przez Szwedów (1655) dowodzący obroną Stefan Czarniecki nakazał spalenie przedmieść, aby nie dawały osłony wrogowi. Zakonnikom dano tylko czas na opróżnienie konwentu z ruchomości, biblioteki i archiwum.

Opis

Budowa nowego kościoła OO. Bernardynów z fundacji Stanisława Witowskiego, kasztelana sandomierskiego miała miejsce w latach 1659-1680. Zdecydowano o inkastelowaniu kościoła, który został włączony w obwód obwarowań. Dwuwieżowa barokowa świątynia zastąpiła gotycki kościół. Prace na wielką skalę przeprowadzono także w budynkach klasztoru. Introdukcja bernardynów do nowych budynków miała miejsce w 1676. W 1680 odbyła się konsekracja nowego kościoła. Nowy kompleks zbudowano zgodnie z zasadami architektury militaris - np. wysokość bryły została obniżona (przez pogrążenie kopuły w dachu). Wystrój wnętrza uzupełniano jeszcze w ciągu XVIII w. Zachował się ołtarz z czarnego marmuru, dedykowany bł. Szymonowi z Lipnicy, dzieło wybitnego krakowskiego mistrza Jacka Zielaskiego i obrazy bernardyńskiego malarza o. Franciszka Lekszyckiego (+1668): "Ostatnia Wieczerza", "Pierwszy Upadek Pana Jezusa", "Ukrzyżowanie" i kilka mniejszych, a wśród nich wspomniany "Taniec śmierci". W latach 1728-1732 przy kościele OO. Bernardynów powstała kaplica SS. Bernardynek. Zakonnice dochodziły do niej ze swego małego klasztoru po drewnianym ganku, długim na ponad 80 metrów, biegnącym ponad dzisiejszą ulicą Koletek. W 1755 rozpoczęto renowację kościoła i naprawę hełmu na wieży zegarowej. Podczas prac adaptacyjnych w klasztorze przebudowano skrzydło północne: zniesiono piętro i dodano szkarpy od strony wirydarza. W latach 1758-1765 pod kościołem zbudowano krypty. W 1766, w związku z budową ozdobnej bramy od ul. Stradom zawarto kontrakt z kamieniarzem Franciszkiem Czwierzewiczem i snycerzem Mateuszem Szepsem na wykonanie siedmiu posągów kamiennych, oraz z Wojciechem Trepkowskim na roboty stolarskie; dzieło zakończono w 1767. W tym czasie wzniesiono mur od nowej bramy do furty klasztornej. W 1637 kustosz Leonard Starczewski wzniósł studnię klasztorną ku czci błogosławionego Szymona z Lipnicy. Początkowo była to zwykła cembrowina i dopiero w 1907 nadano jej artystyczny wyraz. W połowie XVI wieku pojawił się ogród klasztorny o nieregularnym kształcie zbliżonym do trapezu. Pod koniec wieku XVI ogrody rozszerzono w kierunku zachodnim i zamknięte ogrodzeniem o owalnym zarysie. W XVII stuleciu ukształtowały się zręby ogrodu w tej postaci, w jakiej dotrwał do naszych czasów. Był to czas boomu budowlanego, wymuszonego zniszczeniami doby "Potopu". Przekształcono cmentarz, zmieniając z czasem jego funkcję a "duże" kwatery ogrodu typu włoskiego podzielono (około połowy stulecia) na szereg mniejszych. W 1734 uporządkowano placyk (od strony wschodniej) przed kościołem, który kiedyś był cmentarzem kustodialnym. Wokół niego umieszczono stacje Męki Pańskiej. W 1813 gwałtowna powódź zniszczyła ogrody klasztorne, które skutkiem raptownego wylewu znalazły się co najmniej 1 metr pod wodą. Uszkodzone przez wodę wschodnie skrzydło budynku klasztornego wyburzono w latach 1822 - 1839.

Msze św. w niedziele i święta: O godz.: 7.00, 8.00, 9.00, 10.00, 11.00, 12.00, 16.00, 18.30. Msze św. w dni powszednie: O godz.: 6.00, 7.00, 8.00, 9.00, 18.30. Kościół dostępny jest przez większość dnia; nie ma wstępu do klasztoru (z wyjątkiem archiwum) i ogrodów.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.