Historia

Scalenie i przebudowa dwóch kamienic w południowej pierzei Rynku Głównego na pałac Anny z Tyszkiewiczów, secundo voto generałowej Dunin-Wąsowiczowej, było jedyną większą realizacją w zakresie budownictwa rezydencjonalnego w latach 40. XIX w. Za nową fasadą - z arkadami i modnym balkonem na piętrze - ukryto, bez większych przeróbek, dwie stare kamienice - Kesnerowską (od wschodu) i Pod Krukiem (od zachodu). Obie wzniesiono w XIV w., a później podlegały niezliczonym przebudowom. Pierwsza była standardowym domem kupieckim. Kamienica zachodnia była znacznie okazalsza od sąsiadki. W XVI w. była własnością potentatów europejskiej miary - Turzonów i Fuggerów. W końcu XVI w. przeszła w ręce wojewody sandomierskiego Stanisława Szafrańca, który przebudował ją na okazałą rezydencję. Jako pałac miejski był własnością rodzin arystokratycznych - Myszkowskich, Drohojowskich, Bzowskich i Szembeków. Za tych ostatnich przebudowano wnętrza w stylu późnego baroku, a frontowy gmach połączono galerią z oficyną boczną. Po Antonim i Wiktorii Kruczkowskich (1812) dom otrzymał Antoni Kruczkowski (1828), a w 1834 sprzedał kamienicę Józefowi Raczyńskiemu. Od tegoż, w 1842 kupiła rezydencję Anna z Tyszkiewiczów, siostrzenica ks. Józefa. Dokupiła też sąsiedni dom, który odstąpiła jej Jadwiga Ekielska. Anna nakazała scalenie kamienic. W 1844 domy odziedziczył Maurycy Potocki. Odbudował je po pożarze w 1850 (projekt Stanisław Gołębiowski), realizując m.in. nową, neorenesansową fasadę. Przeróbek dokonano także we wnętrzach, które pozostawiały wiele do życzenia. Współcześni uważali je za ciemne i niskie, choć zbytkownie urządzone. W odbudowanym domu mieścił się od roku 1853 c. k. Urząd Cyrkularny. Ostatecznie w 1872 Potocki sprzedał gmach Bankowi Galicyjskiemu dla Handlu i Przemysłu. Bank zdecydował się na nową fasadę, według projektu m.in. Tomasza Prylińskiego; remont wnętrz objął także powstałą jeszcze w XIV i wielokrotnie przebudowywaną oficynę tylną. Budowla otrzymała salę operacyjną wspartą na żeliwnych kolumnach, skarbiec, a w 1880 oświetlenie elektryczne. W 1908 przeprowadzono generalny, kompleksowy remont wnętrz na potrzeby banku, ostatecznie likwidując odrębne układy pomieszczeń w dawnych kamienicach. Od roku 1919 kamienica „Pod Krukami” była własnością Banku Małopolskiego. Po 1921 nadbudowano jeszcze jedno piętro (projekt Teodora Hoffmanna), a w 1922 - wystawiono trzypiętrową oficynę. W latach 20. XX w. pomieszczenia budynku zaczęto wynajmować instytucjom. Podczas II wojny Niemcy urządzili tu siedzibę NSDAP, wznosząc na podwórku salę widowiskową i dokładając IV piętro oficynie. Gruntownie wyremontowano gmach w latach 1978-1990. Późniejsze przekształcenia, zwłaszcza strychy i dach (R. Loegler, 1998-2008), niekorzystnie wpłynęły na kompozycję i proporcje bryły.

Opis

Obszerna, trzypiętrowa, sześcioosiowa kamienica z obszerną sienią (kiedyś wjezdną). Najwcześniejsza faza istnienia kamienicy widoczna jest w gotyckich piwnicach, a zachowany drewniany strop dawnej izby na zadzi oraz odkryta w trakcie prac konserwatorskich na I piętrze dawnej kamienicy Kłosowiczowskiej kolumna toskańska, to nieliczne już dziś świadectwa prosperity epoki renesansu. W latach 2006-2008 na potrzeby MCK zaadaptowano budynek oficyny, który otrzymał przykrytą szklanym dachem Salę Panoramiczną z tarasem widokowym, co zmieniło - w dalszych widokach - proporcje bryły.

Obiekt dostępny w różnym stopniu; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych i instytucji.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-04-2016 r.