Historia

Dom powstał w wyniku scalenia dwóch średniowiecznych kamienic. Tzw. kamienica Fontanowska, zbudowana w początkach XIV w., zajęła niewielką działkę komunikacyjną; relikty średniowiecznej ulicy zachowały się w piwnicach. Była to najwęższa kamienica przy rynku, na każdym piętrze znajdowała się tylko jedna izba o dwóch oknach. W wieku XVI była własnością rodziny pochodzącej z Como; mieszkał tu m.in. Baltazar Fontana. Po Fontanach właścicielem był dr medycyny i rajca krakowski Gabriel Ochocki. W 1700 kamienica należała do rodziny Gostkowskich a w latach 1718-1736 do zegarmistrza Jerzego Treffera. Została nadbudowana i nieco zmodernizowana w 1 połowie XVIII w. W 2. połowie XVIII stulecia kamienica należała do Sebastiana Drelinkiewicza, którego syn - Jan, na początku XIX wieku utrzymywał antykwarski skład książek. Kamieniczkę „o coraz mniejszych okienkach po części deskami zabitych, esowatym szczytem zakończoną” w 1830 kupił od Jacka Drelinkiewicza Henryki Dembiński. Drugą była kamienica Gutteterowska Zabudowa murowana powstała w tym miejscu w 2 połowie XIII w. Przebudowano ją dwukrotnie w następnym stuleciu. W XV w. nadbudowano kondygnacje. Wtedy powstała także murowana oficyna boczna, w następnych stuleciach dzieląca budowlane i właścicielskie losy kamienicy frontowej. Na początku XVI w. dom przekształcono w rezydencję typu pałacowego, według projektu Galeazzo Guiciardiniego. Prace dokończył w 1557 Tomasso Ferrovere. Kamienica Gutteterowska była własnością szlacheckiej rodziny niemieckiej Gutteterów, pieczętującej się później herbem Grzymała. Od 1624 do 1631 dom był stancją królowej Konstancji Austriaczki, podczas jej wizyt w Krakowie. Po Gutteterach, w 1639, rezydencję przejęli Denhoffowie - Kasper, wojewoda sieradzki (zm. 1645), a po nim syn - Aleksander, opat jędrzejowski (zm. 1671). Po jego śmierci dom nabył Zygmunt Hipolit, rajca miejski, pochodzący z rodziny zamożnej, wzbogaconej na handlu suknem. W XVIII stuleciu dom przechodził przez kilka spokrewnionych rodzin (Dzianottich, Bartlów i Białeckich). W 1792 współwłaścicielami byli Ignacy Białecki i Krzysztof Bartl, a następnie, do 1826, Jakub i Tekla z Dzianottich Girtlerowie. W 1826 sprzedali dom ziemianinowi, Henrykowi Dembińskiemu. W kamienicy zamieszkał dyktator Powstania Listopadowego, gen. Henryk Dembiński. W 1836 domy scalono (do kamienic rynkowych dołączono dom od ul. Stolarskiej), a całość przebudowano, wyposażając kamienicę w jednolitą fasadę. Odrestaurowaną kamienicę posiadał Józef Wilkoszewski (1836), Joanna z Bognarów Raschowa (1838), a w końcu Prezes Senatu Józef Haller (1843). Dom spłonął w 1850; odbudowali go dopiero z końcem stulecia spadkobiercy Macieja Mączeńskiego. Kolejna przebudowa miała miejsce ok. 1930. W czasie II wojny mieściła się tu wojskowa szwalnia, a po wojnie dom mody. W latach 1995-2003 kamienicę przebudowano w pasaż handlowy (proj. Marcin Janowski). To jedna z najbardziej kontrowersyjnych realizacji w obrębie Rynku Głównego (zob. Rynek Główny 13).

Opis

Potężna, czteropiętrowa i sześcioosiowa kamienica z neorenesansową, zniekształconą w wyniku ostatniej przebudowy, fasadą. Przykład bezceremonialnego obchodzenia się z zabytkami przy Drodze Królewskiej (ahistoryczne podziały okien czy wyjątkowej szpetoty balkon w piano nobile). We wnętrzu znaleziono nawet miejsce na ruchome schody. Zniknął oczywiście dawny ogródek, z którego pozostała tylko część użytkowana przez konsulat USA. Najdobitniejszy przykład triumfu pieniądza nad tradycją.

Obiekt dostępny w różnym stopniu; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych i instytucji.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-04-2016 r.