Historia

Obiekt zaprojektowanym przez architekta miejskiego Macieja Moraczewskiego, wzniesionym w latach 1879-1880, by pomieścić najstarsza w Polsce wyższą uczelnię artystyczną, powstała w 1818 jako Szkoła Malarska, część Oddziału Literatury na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1833 skasowano ją jako wydział uniwersytecki, i połączono z Instytutem Technicznym w Szkołę Sztuk Pięknych. W 1873 dyrektorem został J. Matejko, a SSP oddzielono od Instytutu Technicznego. Po śmierci Matejki (1893) SSP kierował W. Łuszczkiewicz, a 1895 dyrekturę objął J. Fałat. 24 II 1900 SSP przemianowano na ASP. W tym czasie podwoiła się liczba studentów, co pogłębiło trudności lokalowe uczelni, mimo pozornej obszerności gmachu. Ciasnota i przepełnienie stały się powodem strajków młodzieży akademickiej, które 1909 spowodowały ustąpienie Fałata ze sprawowanej funkcji. W latach 1914-1918 gmach zajęły władze wojskowe. Po wybuchu II wojny światowej Niemcy zlikwidowali Akademię i założyli w jej miejsce Kunstgewerbeschule, czyli szkołę rzemiosła artystycznego, która istniała do marca 1943. Na terenie gmachu okupanci urządzili później sierociniec dla niemieckich dzieci oraz koszary wojskowe. Odtworzona po 1945 Akademia działa nieprzerwanie. Dziś przy pl. Matejki działa wydział malarstwa i wydział rzeźby. Od 2003 SKOZK wspierał finansowo prace przy remoncie konserwatorskim elewacji, dachu, rekonstrukcji gryfów.

Opis

Gmach wzniesiono na terenie Kleparza - miasta lokowanego przez Kazimierza Wielkiego, w XIX wieku będącego już tylko podupadłym przedmieściem Krakowa. Lokalizacja budynku zgodna była z przyjętą wówczas w Krakowie, wzorowaną na rozwiązaniach wiedeńskich koncepcją urbanistyczną tzw. ringu - reprezentacyjnej, zabudowanej monumentalnymi gmachami alei otaczającej średniowieczne centrum miasta. Neorenesansową fasadę budynku zamykają po bokach ryzality zwieńczone kopułami, a umiejętne rozmieszczone w ceglanej płaszczyźnie muru, różnorodnie obramowane okna nadają gmachowi lekkości. Ceglane ściany przedzielono płaskimi pilastrami, rozbijając wrażenie ciężkiego, koszarowego gmachu. Nad wejściem do gmachu umieszczono popiersie Jana Matejki. Niestety, w wyniku długoletnich zaniedbań piękno ceglanych i kamiennych wątków elewacji ukryte było za grubą warstwą pyłów i zanieczyszczeń. Pozbyto się ich dopiero podczas remontu w XX w. Potężny gmach zajmuje przestrzeń między ulicami Basztową i I. Paderewskiego.

Obiekt dostępny w godzinach zajęć dydaktycznych.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.