Historia

Fort pancerny pomocniczy 52 a Łapianka powstał w latach 1896 – 1902 dla obrony traktu wiedeńskiego (ul. Zakopiańska) i linii kolejowej, współpracował z fortem artyleryjskim nr 52 „Borek”. Po zakończeniu II wojny światowej i opuszczeniu fortu przez wojsko przekazano go na cele produkcyjne, co spowodowało jego degradację m. in. przez zabudowę gospodarczą ulokowaną również na dachu zabytkowego budynku. Zmianie uległy formy ziemne, na wale piechoty umieszczono stację Trafo, ale zachował się ich czytelny układ. W 2010 r. władze Miasta Krakowa podjęły decyzję o zlokalizowaniu w forcie Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego oraz przeprowadzeniu remont i adaptacji obiektu z rewaloryzacją fortyfikacji ziemnych, budową podziemnego budynku w spłaszczonym stoku fosy oraz zagospodarowaniem wszystkich terenów zielonych na park i częściowo na biwak harcerski. Prace rewaloryzacyjne fortu rozpoczęto w 2014 r. a zakończono w 2022 r. W 2022 r. Fort pancerny 52 a Łapianka   został laureatem konkursu Zabytek Zadbany 2022 w kategorii „B” „Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu”.     

Opis

Fort pancerny 52 a Łapianka wchodzi w dawne założenie obronne Twierdzy Kraków. Zlokalizowany jest w sąsiedztwie fortu artyleryjskiego nr 52 Borek. Blok koszarowo-bojowy fortu ceglano-betonowy, piętrowy, lekko załamany zgodnie z ukształtowaniem terenu, otoczony jest fortyfikacją ziemną o półkolistym narysie złożoną z fosy o stoku spłaszczonym od strony przedpola bronionej z wału piechoty i stanowisk na stropodachu budynku (bonette) oraz z ziemnej bastei i wysokiego wału piechoty z głęboką fosą od strony zapola. Pomiędzy budynkiem a wałem zapola usytuowany jest głęboki plac broni. Stanowiska artyleryjskie – 4 wieże (lawety) pancerne dla dział 80 mm M 94 znajdują się w środkowej części bloku koszarowo-bojowego. Wyposażenie pancerne fortu zostało usunięte podczas II wojny światowej lub bezpośrednio po niej. Po rewaloryzacji obiektu w latach 2014 – 2022 powstał ogólnodostępny park z eksponowanymi fortyfikacjami ziemnymi, blokiem koszarowo-bojowym przeznaczonym na ekspozycję o tematyce fortecznej i harcerskiej oraz nowym budynkiem ukrytym w ziemi z oszczędnymi, neutralnymi elewacjami wykonanymi z betonu i szkła.

Obiekt dostępny

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 27-09-2022

Bibliografia

• Decyzja nr A-836 w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków nieruchomych z 04.01.1990
• Bogdanowski J., Warownie i zieleń twierdzy Kraków, Kraków, 1979
• Brzoskwinia W., Wielgus K., Spojrzenie na twierdzę Kraków, Krzeszowice, 1991
• Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
• Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, s.696, Warszawa 2016