XIX w. nawiązującej do systemu „nowopruskiego”, ostatniego ogniwa rozwojowego szkoły „bastionowej”. Fort nr 31 reprezentuje typ XIX wiecznej baszty artyleryjskiej, spotykany w wielu twierdzach do połowy tego stulecia (Ulm, Linz, Werona, Lwów i in.). Jako jedna z późniejszych realizacji tego typu jest przykładem najdoskonalszych rozwiązań w tej dziedzinie w nowożytnej austriackiej szkole fortyfikacyjnej.

Historia

Lokalizacja na wschodnim skraju pasma Krzemionek podyktowana była koniecznością zapewnienia obrony traktu lwowskiego oraz przedpola mostu łączącego Podgórze z Krakowem. Nazwa fortu wywodzi się od pobliskiego kościółka Św. Benedykta a autorstwo obiektu przypisuje się Feliksowi Księżarskiemu - wybitnemu krakowskiemu architektowi XIX stulecia. Twierdza Krzemionki nawiązuje do rozłożonego tu w r. 1813 obozu warownego KS. Józefa Poniatowskiego. Broniąca Kraków od pd., rozciągnięta na pd. krawędzi Krzemionek - obejmowała na wsch. krańcu wzgórza Fort św. Benedykta na zach. Fort Krzemionki połączone wałami ziemnymi o linii załamanej (kleszcze) wzmocnionymi 3 spłaszczonymi bastionami w typie „hiszpańskich” z fosą wykutą w skale oraz szańcem zewnętrznym - trzeci Fort Krakusa wysunięty w- przód i oddzielony doliną obejmował omurowany wał z bastejami wokół Kopca Krakusa oraz koszary obronne z barbakanem. Zespół twierdzy krzemionki stracił swoje znaczenie po rozbudowie twierdzy w końcu XIXw. - zaczął wtedy pełnić funkcje pomocnicze a jego poszczególne obiekty były stopniowo niszczone. W 1934 zniwelowano obwałowania fortu Krakusa (badania archeologiczne). Ok. 1948 zniszczono bastion IX i przyległe kleszcze-kurtyny (budowa stadionu). Ok. 1950 zniesiono kurtynę przy bastionie VIII, przy forcie św. Benedykta budowa przedszkola. W 1954 zniszczono fort Krakusa oraz rozpoczęto rozbiórkę Fortu Krzemionki. Fort 31 po 1918 adaptowano na mieszkania i użytkowano do 1984r. W 1991 rozpoczął się remonty fortu, połączony z adaptacją obiektu na potrzeby artystów plastyków. Aktualnie nieużytkowany.

Opis

Fort św. Benedykta otoczony jest częściowo zasypaną fosą oraz obniżonymi szańcami z zachowanym od południowego-zachodu zarysem wału z fosą oraz bastionu. Obiekt ma kształt niskiej, piętrowej baszty, na rzucie foremnego szesnastoboku z kolistym dziedzińcem pośrodku. Jest to obiekt ceglany zakończony cokołem z kamienia ciosowego. Fort jest częściowo podpiwniczony. Piwnice są o niskich lokalnościach piwnicznych, nakryte sklepieniami odcinkowymi. W sieni wjazdowej widoczny jest służący obecnie za podłogę, dawniej wysuwany ponad fosę (dziś zasypaną) drewniany most zwodzony. Wewnątrz znajduje się korytarz obiegający w koło oraz przyległe pomieszczenia o rzutach nieregularnego czworoboku na parterze i piętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami. W jednym z pomieszczeń znajdują się kamienne schody zabiegowe. W wejściu na schody obecna jest trzyskrzydłowa brama klapkowa. Podobna brama znajduje się w wejściu na dziedziniec. Ściany zewnętrzne są przeprute dwoma rzędami okien o głębokich, rozglifionych węgarach, o łuku odcinkowym zaznaczonym ułożeniem cegły, w płaskich, uszatych obramieniach ceglanych z częściowo zachowanymi parapetami z płyt piaskowca. Po bokach okien widoczne są wąskie rozglifione otwory strzelnic, na parterze zamurowane. Powyżej znajduje się rząd niewielkich okienek. W zwieńczeniu ścian znajduje się gzyms kamienny z motywem ceglanych kroksztynów. W zwieńczeniu ścian od południowego-zachodu obecny jest krenelaż przerwany na narożach machikułami na wspornikach z piaskowca. Od zachodu znajduje się ostrołukowy portal schodkowany z metalowych żabek z zachowaną stolarką dwuskrzydłowej bramy z ukośnie ułożonych desek z ćwiekami, z wyciętymi drzwiami i otworami strzelnic, poprzedzony ceglanym murkiem ze strzelnicami. Dach o połaciach dwuspadowych, pierwotnie maskowany zielenią (obecnie z nadbudówką).

Właścicielem fortu jest Gmina Miejska Kraków. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie, 27.08.2014 r.