Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór Tetmajerówka - Zabytek.pl

dwór Tetmajerówka


dwór 1863 r. Kraków

Adres
Kraków, Włodzimierza Tetmajera 36

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Drewniany dworek szlachecki z 1862 r.we wsi Bronowice Małe pod Krakowem, związany z Włodzimierzem Tetmajerem i twórczością Młodej Polski

Historia

Wieś Bronowice Małe, położona 5 km na północny-zachód od centrum Krakowa, obecnie część miasta, została założona w 1294 r. na prawie magdeburskim przez Reinholda, plebana kościoła Najświętszej Maryi Panny w Krakowie. Przez stulecia pozostawała w uposażeniu kościoła Mariackiego. W latach 1853-1855 krakowscy franciszkanie rozpoczęli wykup gruntów chłopskich, a w 1862 r., wybudowali dworek wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Od 1855 r. zaczęła następować stopniowa likwidacja folwarku franciszkańskiego przez sprzedaż gruntu i zabudowań miejscowym chłopom. W 1902 r. dwór pofranciszkański wraz z zabudowaniami i ogrodem odkupił od chłopa o nazwisku Dzieża malarz i poeta Włodzimierz Tetmajer, ożeniony z Anną Mikołajczykówną, córką włościanina z Bronowic. Przeprowadził remont dworku oraz budynków gospodarczych - stajni, wozowni, stodoły. Przy zabudowaniach gospodarczych wybudował murowaną pracownię malarską. W ramach zabezpieczenia niszczejącego dworu podmurowano ściany w części północnej, wymieniono niektóre elementy ścian, wyremontowano więźbę dachową i pokrycie dachowe, sprawiono nowe obramienia okienne w elewacji zach. We wnętrzach drewniane stropy belkowe zastąpiono bielonymi sufitami, z wyjątkiem dawnego refektarza, gdzie strop zrekonstruowano. Kuchnię, mieszczącą się pierwotnie w północno-zachodnim narożniku budynku, zamieniono na wnętrze mieszkalne, a nową kuchnię umieszczono w dostawionej, drewnianej przybudówce, przylegającej do północnej ściany dworku. W 1923 r. umarł Włodzimierz Tetmajer, pozostawiając w dworku żonę Annę z dziećmi. Około 1934 r. zięć Anny Tetmajerowej, Jan Rybicki, mąż córki Klementyny, odkupił od teściowej dworek wraz z ziemią. Całe założenie pozostawało w rękach rodziny do 1945 r. Po tym roku północną część działki, położoną na tyłach budynków gospodarczych, wydzierżawił Młynarczyk. W 1954 r. umarła Anna Tetmajerowa, a w 1956 r. do dworku przy ul. Tetmajera 36 wprowadziła się wnuczka Anny, córka Klementyny, Anna Klimczykowa. W 1971 r., na mocy ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, rodzina Pętlaków przejęła na własność północną część założenia wraz z zabytkowymi budynkami gospodarczymi i pracownią malarską Włodzimierza Tetmajera. W 1991 r., po wielu staraniach, Elżbieta Konstanty, córka Anny Klimczykowej, odzyskała zdewastowane budynki gospodarcze i pracownię malarską pradziadka. W 1993 r. wszystkie odzyskane obiekty wyremontowano, przywracając im dawny wygląd, a pracownię malarską Tetmajera i jego córki, malarki Jadwigi z Tetmajerów Naimskiej, przywrócono do dawnej świetności. W 1991 r. została założona Fundacja im. Włodzimierza Tetmajera, mająca na celu wsparcie procesu odnowy zabytków kultury polskiej, propagowanie kultury polskiej zagranicą, wspieranie sztuki teatralnej i filmowej. Na czele Zarządu Fundacji stanął prawnuk Włodzimierza Tetmajera, Marcin Konstanty.

Opis

Dworek, usytuowany na południowym stoku wzniesienia, wybudowany został w stylu klasycystycznym. Dworek założony jest na rzucie prostokąta, parterowy z gankiem na osi, nad którym znajduje się facjatka, kryty dachem łamanym, przyczółkowo-naczółkowym. Od północy przylega do niego drewniana, parterowa przybudówka, mieszcząca kuchnię i sień gospodarczą, kryta gontowym dachem dwuspadowym. Układ wnętrza jest symetryczny, dwutraktowy, z sienią na osi od wschodu, na której przedłużeniu od zachodu usytuowano niewielkie pomieszczenie, a po bokach od północy i południa dwie pary izb. Drewniany, posiada zrębową konstrukcję ścian uszczelnianych zaprawą z gliny mieszanej ze słomą. Jest częściowo podmurowany, o bielonych ścianach, pokryty gontem. Elewacja wschodnia (frontowa) jest pięcioosiowa, w osi środkowej znajduje się drewniany ganek, wsparty na czterech drewnianych kolumnach, nad nim facjata, z jednym szerokim oknem, zwieńczona trójkątnym szczytem. Okna są ośmiokwaterowe, ujęte w drewniane płaskie ramy. Elewacja południowa (szczytowa) podzielona jest na dwie sfery - dolną trójosiową i górną dwuosiową. Elewacja zachodnia, o wyraźnie zarysowanej różnicy poziomów między północną a południową częścią domu, jest czteroosiowa. Elewacja północna jest przesłonięta prawie w całości przylegającą przybudówką kuchenną. W południowej części domu, w trakcie frontowym, mieści się salon (dawny refektarz), a w nim bielony, klasycystyczny kominek oraz drewniany strop, z wyrytym na belce napisem: SVB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS+AD-MCMIII+SANCTA DEI GENITRIX. Budynki gospodarcze, usytuowane w pobliżu dworu, od strony północno-wschodniej, są murowane, kryte dachówką. W części zachodniej zabudowań znajduje się pracownia malarska Włodzimierza Tetmajera. Otoczenie dworku stanowi ogród, o narysie zbliżonym do kwadratu, zajmujący zbocze dolinki podzielone małym tarasem. Wjazd usytuowany jest w południowo-wschodnim narożniku ogrodu, od strony ul. Tetmajera. Droga wiedzie pod górę ku zabudowaniom gospodarczym, na wzniesieniu skręca na zachód, pod dwór, opasując gazon kwiatowy. W najbliższym otoczeniu dworu rosną krzewy ozdobne: lilaki, śnieguliczki, jaśminowce oraz pojedyncze drzewa: jesiony, wiązy, kasztanowiec. Górny taras ogrodu zajmuje stary sad.

Własność prywatna. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 29-07-2014

Rodzaj: dwór

Styl architektoniczny: klasycystyczny

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.197895, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.422533