Związany z twórczością Młodej Polski.

Historia

Wieś Bronowice Małe, położona 5 km na północny-zachód od centrum Krakowa, obecnie część miasta, została założona w 1294 r. na prawie magdeburskim przez Reinholda, plebana kościoła Najświętszej Maryi Panny w Krakowie. Wieś pozostawała w uposażeniu kościoła Najświętszej Maryi Panny do parcelacji w 1883 r. Dworek „Rydlówka” wybudował w 1894 r. malarz i poeta Włodzimierza Tetmajer (1861-1923), brat poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Włodzimierz Tetmajer mieszkał w Bronowicach od 1890 r. Ożenił się z Anną Mikołajczykówną, córką włościanina z Bronowic. Dom wzniesiono w wydzielonej części posiadłości Jacka Mikołajczyka, ojca Anny Tetmajerowej. Wybudowany przez miejscowych majstrów, pierwotnie parterowy, drewniany, konstrukcji zrębowej, kryty był strzechą; częściowo podpiwniczony, z sienią przelotową na osi, z dwoma parami izb po bokach, od północy z kuchnią i tzw. izbą „taneczną”, a od południa z alkierzem i tzw. izbą „weselną”. Od wschodu, na osi elewacji znajdował się drewniany ganek. Tak wyglądał dworek pod koniec XIX w. Częstym gościem Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach był poeta Lucjan Rydel. Za żonę wybrał sobie siostrę Anny Tetmajerowej, Jadwigę Mikołajczykównę. 20 listopada 1900 r. odbyło się w domu Tetmajera słynne wesele Rydla z Jadwigą, opisane przez Stanisława Wyspiańskiego. W 1902 r. Włodzimierz Tetmajer zakupił pofranciszkański dworek położony w pobliżu dotychczasowego domu. Dom Wesela opustoszał. Tetmajer odstępował go przyjaciołom. Blisko rok mieszkał tu malarz Henryk Uziembło wraz z rodziną oraz Jan Skotnicki. W poszukiwaniu nabywcy Tetmajer zaproponował kupno dworu Lucjanowi Rydlowi, który nabył dom w 1908 r. Przebudowa domu, według projektu F. Pokutyńskiego, zakończyła się w 1912 r. Z lewej strony dobudowano świetlicę z pięterkiem, na którym umieszczono bibliotekę i gabinet do pracy. Dach pokryto dachówką. W 1914 r., po wybuchu I wojny światowej, Rydlowie musieli opuścić dworek, który zajęli oficerowie austriaccy. Rodzina powróciła do Rydlówki w 1915 r. W 1918 r. zmarł Lucjan Rydel, pozostawiając dworek w rękach rodziny. W 1932 r., z powodu zawilgocenia niszczącego drewniany podcień od zach., usunięto z polecenia właścicielki, Heleny Rydlowej, jego balustradę wykonaną z desek wyrzynanych w motywy ludowe oraz podmurowano cegłą pewne partie podwalin w starej części budynku. W 1947 r. Helena Rydlowa wynajęła pracownię ojca na bibliotekę i świetlicę parafialną. W 1957 r., w 50. rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego, odbyła się tu uroczystość ku czci autora Wesela. W grudniu 1968 r. wybuchł pożar - od ognia w kominie zapaliły się ściany wewnętrzne, a woda użyta do gaszenia ognia spowodowała dalsze straty. W 1969 r. Helena Rydlowa i jej córka Anna spisały umowę z PTTK o utworzeniu w dworku Regionalnego Muzeum Młodej Polski „Rydlówka”. Uroczyste otwarcie muzeum nastąpiło 20 listopada 1969 r., w rocznicę wesela Lucjana Rydla. W latach 1985-1989 przeprowadzono remont kapitalny obiektu, który nadal pozostaje własnością rodziny Rydlów.

Opis

Dwór usytuowany jest na południowym stoku wzniesienia, zwrócony elewacją południową (szczytową) do drogi. Pierwotny budynek na planie prostokąta, parterowy, częściowo podpiwniczony w części północno-zachodniej, nakryty dachem dwuspadowym naczółkowym. Skrzydło przylegające od północy jest na planie prostokąta, piętrowe, nakryte dachem przyczółkowo-naczółkowym o kalenicy prostopadłej do osi starej części budynku. Układ wnętrza części starszej osiowy, oparty na schemacie dwóch par izb po obu bokach sieni przelotowej, został zatarty częściowo przebudową w 1912 r. W strefie strychowej, od południa i wschodu znajdują się dwa letnie pomieszczenia mieszkalne. Starsza część jest drewniana, o konstrukcji zrębowej, tynkowana. Skrzydło przylegające od północy jest murowane, ceglane, tynkowane. Dachy są kryte dachówką. Elewacja południowa jest trójosiowa. W przyziemiu dwa ryzality opatrzone trójdzielnymi, prostokątnymi oknami, połączone wspólnym daszkiem trójspadowym, krytym dachówką, wspartym na drewnianych, profilowanych kroksztynach, tworzą na osi rodzaj wnęki, w której po bokach znajdują się dwie kamienne ławeczki. Elewacja zachodnia w części starszej budynku jest trójosiowa, poprzedzona podcieniem, z trójkątnym szczytem, wspartym na czterech drewnianych, dekorowanych słupach. Część północna podcienia, omurowana, tworzy komórkę opatrzoną trójdzielnym oknem, zamkniętym łukiem odcinkowym. Elewacja wschodnia w części starszej trójosiowa, z gankiem wspartym na dwóch drewnianych słupach, z drewnianą balustradą; nad gankiem pięterko zwieńczone trójkątnym szczytem. Część nowsza, będąca szczytową ścianą skrzydła bocznego, wysunięta nieco przed lico elewacji, jest jednoosiowa. Elewacja północna w części zachodniej opatrzona jest trójarkadowym podcieniem, z wejściem na osi. Ponad okapem widoczna jednoosiowa facjatka. W izbach parteru stropy są drewniane, o fazowanych belkach. Na belkach stropowych w izbach w trakcie frontowym zachowały się napisy: KRÓLOWO KORONY POLSKIEJ MÓDL SIĘ ZA NAMI/ NIECH BĘDZIE POCHWALONY A.D. MDCCCLXLVI WIEKI WIEKÓW CHRYSTUS PAN. Wnętrze muzealne obejmuje starszą część Rydlówki, sień oraz trzy izby: „taneczną”, „weselną”, „alkierz”. Otoczenie dworku stanowi ogród. Jego południowa część leży na zboczu doliny strumienia, północną część i pola zajmuje płaski teren na wierzchowinie. Ogród przecina droga biegnąca wzdłuż granicy zachodniej; przed domem mija podjazd z kolistym gazonem kwiatowym i jako aleja brzozowa biegnie ku kapliczce w północno-zachodnim narożniku ogrodu. Ogród użytkowo-ozdobny tworzą drzewa owocowe i starodrzew z pojedynczymi samotnikami (wiąz, lipa). Dworek otaczają krzewy: lilaki, śnieguliczki, derenie, jaśminowce, forsycje. Tak pisał o swym pierwszym domu w Bronowicach Włodzimierz Tetmajer: „Niech się świeci mój cichy, pod drewnianym gankiem/ mój wiejski dworek biały, w gaju starych drzew!/ W ogrodzie, wonnym zielem miętą i rumiankiem!/ Z każdej ściany tam wieje innych czasów wiew!/ Zbudowałem go dzieciom - w takim sam wzrastałem,/ w takim nas kołysała starych ojców pieśń!/ W takim nas nauczono kochać sercem całem/ tych ludzi, których dawno grobu kryje pleśń”.

Zabytek dostępny w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 29.07.2014 r.