Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór - Zabytek.pl

Adres
Kraków, Zawiła 2

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Zespół dworsko-parkowy, położony na lokalnym wyniesieniu, stanowiący wraz z pobliskim kościołem Matki Boskiej Zwycięskiej dominantę krajobrazową; szczególnie cenny jest park dworski z licznymi okazami egzotycznych drzew i krzewów.

Historia

Od średniowiecza wieś byłą własnością kapituły katedralnej na Wawelu. Rządca dysponował niewielkim, drewnianym dworem, położonym na szczycie Góry Borkowskiej. U schyłku XVIII wieku, w drodze licytacji własności państwowej (dobra kościelne przejął rząd austriacki), Borek, z gestii Funduszu Religijnego, trafił w ręce prywatne. Po 1797 tutejszy obszar dworski (dominium) kupiła Konstancja Zuzanna z Falęskich (Falęckich) herbu Korab, żona Piotra Gniazdowskiego. Ich syn, Marcin, ożenił się z Zofia Piechowską. Miejscowość zyskała nowy człon nazwy - Borek Fałęcki, Kapitulny wyszedł z użycia. Na miejscu dawnego folwarku i dworku kapitulnego zarządcy powstał zespół dworski (do dziś zachował się dwór z XIX w. i fragmenty parku krajobrazowego). W 1876 właścicielem (może dzierżawcą) był p. Horn; wieś (wg opisu z 1880) liczyła 585 morgów ziemi uprawnej (gleby żytnie, dość urodzajne), 64 domy i 414 mieszkańców. Przed rokiem 1890 dwór i folwark przechodzą w ręce rodziny Ziobrowskich. Podczas I wojny światowej folwark w Borku był miejscem formowania 1. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego. 18 sierpnia 1914 skierowano tam ok. 150 kandydatów na artylerzystów oraz utworzono Komendę Kadr Artylerii Legionów Polskich, pod rozkazami kapitan armii austriackiej i działacz Związku Strzeleckiego Ottokara Brzozy-Brzeziny (1883-1968). We wrześniu 1914 przeniesiono rekrutów do opuszczonych koszar artylerii austriackiej w Przegorzałach. Ziobrowscy, zajęci pracą naukową, nie zarządzali osobiście majątkiem. Jednym z dzierżawców była rodzina Bronnerów. Tylko w czasie okupacji Stefan Ziobrowski prowadził własne gospodarstwo ogrodnicze w rodzinnym majątku w Borku Fałęckim. Po II wojnie dwór i park odebrano właścicielom. Walka o odzyskanie dworu przez właścicieli (po 1989) trwała kilkanaście lat. Dopiero w 2013 sąd nakazał Instytutowi Badawczemu wydanie zespołu pałacowo-parkowego Borek Falęcki w Krakowie - spadkobiercom przedwojennych właścicieli.

Opis

Pierwotny dwór drewniany, położony na szczycie Góry Borkowskiej, w XVIII w. znajdował się w bardzo złym stanie. Ok. 1845 wzniesiono istniejący do lat 60. XX wieku drewniany dwór. Był własnością rodziny Mierzejewskich. Przed rokiem 1890 dwór i folwark przechodzą w ręce rodziny Ziobrowskich. Prof. Stanisław Ziobrowski wystawił nowy dwór, zmodernizował folwark i założył park. Na planach znajdziemy stajnie i staw. Park, o układzie kaligraficznym, powstał po 1890. Układ ścieżek był przewodnikiem po kolekcji zgromadzonych tu rzadkich drzew i krzewów. Rodzime gatunki przetykano egzotami (m.in. niezwykły, 20-pienny tulipanowiec, wyrastający z jednego odziomka). W starannie wybranych punktach perspektywy ukazywały widoki sięgające Tatr. Przedpole uzupełniały rozległe sady. Główna droga prowadziła od owalnego podjazdu przed dworem do kapliczki umiejscowionej w północno-wschodnim narożniku. Trosce i fachowej opiece Stefana Ziobrowskiego zawdzięczamy do dziś rosnące w ogrodzie na szczycie wzniesienia okazy. W 1957 znalazła tu siedzibę stacja Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Nowy właściciel zburzył drewniany dwór, wzniósł nowe budynki, garaże i szklarnie. W wypielęgnowanym parku zatriumfowały samosiejki. Dopiero po wpisaniu parku do rejestru zabytków wymuszono na użytkowniku podstawowe prace pielęgnacyjne.

Obiekt prywatny, dostępny tylko podczas okolicznościowych imprez.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.

Rodzaj: dwór

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.194506, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.424209