Poznaj lokalne zabytki

Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Wyszukaj w
Lokalizacja
Rodzaj obiektu
Kategoria dokumentu
Stanowisko archeologiczne
Wyszukaj
Kultura archeologiczna
Chronologia
Stanowisko archeologiczne
Czas powstania obiektu
Od
Do
Styl architektoniczny
Kategoria obiektu
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kamienica Feniks - Zabytek.pl

galeria zdjęć obiektu Dom Towarzystwa Ubezpieczeniowego Feniks
Zobacz zdjęcie panoramiczne
Zobacz lokalizację
Dodaj do ulubionych
Dodaj do ulubionych
Drukuj
Drukuj
Udostępnij

kamienica Feniks

kamienica 1930 r. Kraków
Pokaż drogę dojazdu

Adres
Kraków, Rynek Główny 41

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Modernistyczny gmach, jeden z najbardziej kontrowersyjnych obiektów na Rynku Głównym.

Historia

Gmach "Feniksa" postawiono na działce powstałej w wyniku wyburzenia trzech średniowiecznych kamienic. Od strony Rynku były to kamienice: Tryblowska (XIV w.) i Fridrichszmalcowska (XIII/XIV w.). Pod koniec XVI stulecia kamienica Tryblowska należała do Jana Tenendusa- księgarza króla Stefana Batorego. Nazwa drugiej nazwa pochodzi od, imienia i nazwiska, patrycjusza Fridricha Schmatza, który kupił ją w 1601. W 1837 w kamienicach urządzono pensjonat wychowawczy, który był jednym z nielicznych prywatnych gimnazjów w Krakowie. Zanim zostały zburzone, 1875, właściciel nakazał ich połączenie. Powstał jednolity, trzypiętrowy gmach z fasadą w stylu neorenesansowym. Trzecią kamienicą (od strony ul. św. Jana), która podzieliła los dwóch poprzednich, był dom Ważyńskich (XV/XVI w.), przez lata własność OO. Bernardynów.

Budynki wyburzono w latach 1913-1914 na zlecenie Tadeusza Będzikiewicza, który planował w tym miejscu wybudowanie nowoczesnego hotelu. Pomysł ten wzbudził liczne kontrowersje, a okres I wojny i powojenny kryzys gospodarczy nie był czasem najlepszym na inwestycje. Zdołano jedynie rozpocząć kładzenie fundamentów. W miejscu kamienicy stanął drewniany płot, który szybko stał się miejscem wywieszania lub malowania politycznych deklaracji. Pomysł hotelu upadł, a działkę kupiło wiedeńskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks” z przeznaczeniem na budowę domu mieszkalnego. Trwały spory w jaki sposób zagospodarować tak eksponowane miejsce. Powstało wiele projektów, a ostatecznie, w latach 1928-1932, zrealizowano wizję Adolfa Szyszko-Bohusza.

Krakowianie w okresie międzywojennym nazwali gmach "Domem pod kominami", z racji wysokiej attyki zwieńczonej sterczynami. Nawiązywała do niższych kondygnacji tworząc ich lustrzane odbicie. Elewacje zewnętrzne sześciokondygnacyjnego obiektu podzielono na trzy strefy oddzielone gzymsami. Od I do IV piętra autor wprowadził (od strony Rynku) pięcio-, a od strony ul. św. Jana dwunastoosiową elewację opartą na rytmie trapezowych wykuszy. Była to budowla kontrowersyjna, choć na swe czasy bardzo nowoczesna - to tutaj po raz pierwszy w Krakowie zastosowano klimatyzację, aluminiowe ramy okienne, pierwszy w Krakowie neon, a także zsypy na śmieci. Przed i po wojnie w gmachu od strony Rynku mieściło się m.in. biuro Orbisu, a na piętrze (od 1933) popularny lokal dancingowy. W 1996 budynek "Feniksa" przeszedł generalny remont. Przywrócono wówczas między innymi usunięte przez Niemców narożne godło kamienicy - aluminiową rzeźbę Felicjany, dzieło Karola Muszkieta z 1934. Trzymany przez nią wieniec laurowy kojarzył się Krakowianom inaczej. Rzeźbę szybko ochrzczono „Kobieta ze sztuczną szczęką”.

Galeria zdjęć 1/
Kraków, kamienica, Rynek 41, stan na rok 2017, fot. G. Młynarczyk
Kraków, kamienica, Rynek 41, stan na rok 2017, fot. G. Młynarczyk
Kraków, kamienica, Rynek 41, stan na rok 2017, fot. G. Młynarczyk
Kraków, kamienica, Rynek 41, stan na rok 2017, fot. G. Młynarczyk
Kraków, kamienica, Rynek 41, stan na rok 2017, fot. G. Młynarczyk

Opis

Pięciokondygnacyjny budynek z użytkowym poddaszem i mansardowym dachem. Ma funkcjonalistyczną konstrukcje żelbetową - płyty stropowe wsparte na słupach. Modernistyczny budynek, ze względu na swój wygląd jak i gabaryty, zdecydowanie odcina się od wszystkich innych budowli jakie wzniesiono przy Rynku Głównym. Podczas okupacji modernistyczna elewacja frontowa jako przykład „zwyrodniałej architektury” została przebudowana w duchu klasycyzmu. Niemcy zmienili attykę od strony Rynku na mansardowy dach (według projektu Georga Stahla), a na fasadzie zastosowali pilastry, co sprawiło, że budynek bardziej "wtopił się" w zabudowę Rynku. Oryginalną, funkcjonalistyczną formę zachował jedynie fragment skrzydła od ulicy św. Jana. Zwraca uwagę oryginalny wystrój sklepu cukierniczego firmy Piasecki, który znajduje się na parterze, a także kawiarnia "Rio", której dekoracja pochodzi z lat 50. XX w.

Obiekt dostępny w różnym stopniu; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych i instytucji.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-04-2016 r.

Rodzaj: kamienica

Styl architektoniczny: modernistyczny

Materiał budowy:  żelbetonowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.194351, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.426335

Licencja (opis)

Creative commons

Uznanie autorstwa

Użycie niekomercyjne

Bez utworów zależnych

Widzisz błędy lub nieprawidłowości? Zgłoś naruszenie zasad.

Zobacz dokumentację zabytku

1 dokument

Zobacz wszystkie (8)

Zobacz także w najbliższej okolicy

7 obiektów

7 Pokaż wszystkie