Dodatkowo odznaczają się walorami krajobrazowymi, panoramami na Wawel, Skałkę czy Centrum Kultury Japońskiej Mangha.

Historia

Nurt Wisły, wraz wawelskim wzgórzem, określiły ład przestrzenny Krakowa. Dogodne przeprawy przez rzekę przesądziły o powstaniu i rozwoju miasta. Dzięki nim funkcjonowało przecięcie najważniejszych szlaków: „Wysokiej Drogi”, która z Zachodniej Europy wiodła na Ruś, ze szlakiem z południa ku ujściu Wisły i bałtyckimi portom. Do XIII w. Wisła płynęła dzisiejszym korytem, lecz krótko po lokacji miasta w 1257 postanowiono przesunąć Wisłę bliżej nowo wytyczonego miasta. Między Skałką a Dębnikami wzniesiono zaporę, a wody rzeki popłynęły za Wawelem na wschód, w miejscu dzisiejszych Plant Dietlowskich i dalej Al. Daszyńskiego. Dawne koryto zasilały wody Wilgi, a ciek ten w XIV w. nazwano Zakazimierką (od lokowanego w 1333 Kaźmierza). Od 2 połowy XVII w. Stara Wisła zaczęła zanikać, zamieniając się powoli w śmierdzące rozlewisko. Powtarzające się w XIX w. epidemie cholery zmusiły władze do podjęcia radykalnych kroków. Projekt z 1866 widział ten odcinek rzeki w postaci ujętego zielenią kanału, wzdłuż którego wytyczono promenady. Jednak w 1873 Rada Miejska zdecydowała o całkowitym zasypaniu cieku i wytyczeniu Plant Dietlowskich. Rewersem zysków z handlu wiślanego były straty powodowane przez regularne powodzie. Pierwszy raz odnotowano wylew pod datą 1253. Potem regularnie akta miejskie notują kolejne kataklizmy. Szczególne rozmiary miały klęski w 1813 i 1903. Podjęto więc decyzję o wzniesieniu solidnych zabezpieczeń. 11 czerwca 1901 parlament austriacki uchwalił projekt rządowy (zgłoszony przez premiera Ernesta von Körbera) ustawy o drogach wodnych, skutkiem czego utworzono specjalny fundusz państwowy na budowę kanałów Bulwary miały być nie tylko elementem zabezpieczenia przeciwpowodziowego Krakowa i Podgórza (do 1915 niezależnych organizmów), lecz jednocześnie być częścią drogi wodnej kanału Dunaj-Odra-Wisła-Dniestr, jednej z najambitniejszych inwestycji monarchii habsburskiej początku XX w. Inwestycję prowadzić miała c. k. Dyrekcja Budowy Dróg Wodnych w Ministerstwie Handlu. W trakcie przygotowywania planów budowy i gromadzenia środków finansowych, 12 lipca 1903, wody Wisły wtargnęły w głąb Starego Miasta, dotarły do Plant, zatapiając je u wylotów ulic Wolskiej, Smoleńsk i Zwierzynieckiej. Pod wodą znalazły się Nowy Świat, Piasek, Nowa Wieś, Czarna Wieś, Łobzów, Półwsie Zwierzynieckie, Błonia, Grzegórzki i Dąbie, a z drugiej strony Wisły Dębniki, Zakrzówek, Ludwinów, Podgórze i Płaszów. Zatopionych zostało 1240 budynków, 15 fabryk, 45 zakładów przemysłowo-handlowych. Szkody obliczono na 4 637 000 koron. Rada Miejska wystąpiła więc do władz wiedeńskich z kategorycznym żądaniem uregulowania Wisły. Do budowy zabezpieczeń przeciwpowodziowych Krakowa i Podgórza użyć miano środków państwowych (tę część inwestycji miało prowadzić Namiestnictwo). Dołożyła się też gmina Kraków, m.in. bezpłatnie przekazując grunty pod budowę. Bulwary zaprojektował Roman Ingarden, hydrotechnik, projektant wodociągów krakowskich, od 1905 szef departamentu wodnego w krakowskiej delegaturze Namiestnictwa. Wraz z Ingardenem prace studialne i projektowe inż. Adam Bielański i Artur Born. Roboty budowlane - od 1907, prowadziła ekspozytura Dyrekcji Budowy Dróg Wodnych, naczelne kierownictwo sprawował starszy radca budownictwa inż. Jan Czerwiński.

Opis

Zewnętrzne mury bulwarowe wykonano na ławie betonowej z okładziną zewnętrzną z ciosowego kamienia (z chrzanowskich łomów dolomitowych), a płytę kordonową z szarego śląskiego granitu. Dolne mury bulwarowe wykonano na płycie fundamentowej betonowej, osłoniętej po stronie wody drewnianymi kwadraciakami. Dolne mury bulwarowe otrzymały okładzinę i płytę kordonową ze śląskiego granitu. Zadbano także o estetykę, projekt ujednolicenia wizualnego bulwarów powierzając pochodzącemu ze Lwowa architektowi Janowi Perosiowi. Mur podzieliły wystające przed lico murów pilastry, które, podobnie jak lico murów zewnętrznych, silnie boniowano. Górną część murów (pod płytą kordonową) rozczłonkowano filarkami ujmującymi sklepione, betonowe wnęki. Projektując budowle hydrotechniczne pomyślano także o wykorzystaniu ich jako pomocniczych nabrzeży portowych. Zestawiając wysoki, górny mur oporowy z dolnym (ujmującym bezpośrednio koryto rzeki), stworzono nabrzeża przeładunkowe o szerokości: 16,5 m po stronie podgórskiej i 20 m po stronie krakowskiej. Doprowadzono do nich schody, pochylnie, a nawet nieistniejące dziś rampy kolejowe. Po prawej stronie Wisły, na polach Płaszowa i na starym korycie Wisły na Dąbiu, planowano zbudować port rzeczny dla żeglugi śródlądowej. Na lewym brzegu firma Zieleniewskich miała wybudować stocznię. Planowano spiętrzenie dla ułatwienia żeglugi parostatkom i galarom, zaprojektowano więc budowę jazu z kanałem obiegowym. Budowę przerwał wybuch wojny światowej. Prace kontynuowano w okresie międzywojennym, ale znów przerwała je wojna. Ostatecznie zakończenie regulacji Wisły na odcinku miejskim zakończono w 1955. Oddanie w 1961 do użytku Stopnia Wodnego Dąbie podniosło lustro wody w centrum Krakowa o 3 metry (w porównaniu ze stanem historycznym), wzbogacając walory krajobrazowe rzeki i zwiększając atrakcyjność bulwarów. Zespół bulwarów oraz wałów w granicach administracyjnych Krakowa do dziś pełni skutecznie funkcję zabezpieczenia przeciwpowodziowego, co potwierdziły doświadczenia wielkich powodzi m.in. w 1970, 1994, 1997 i 2010. Przez długi czas bulwary uważano za jedność, ewentualnie dzieląc je na lewo- i prawobrzeżne, krakowskie i podgórskie. Ich odcinki nosiły nazwy wzięte od nazwisk krakowskich prezydentów: M. Zyblikiewicza, B. Drobnera i Z. Sakiewicza. Był to doskonały pomysł, ale w 1991 bulwary Starego Miasta, Zwierzyńca, Podgórza i Dębnik podzielono na mniejsze odcinki i nadano im nowe nazwy. W przypływie patriotycznych wzruszeń radni wybrali nazwy, które w żaden sposób nie wiążą się z rzeką czy historią miasta (z wyjątkiem Rodła). Dziś składają się na ich ciąg po stronie krakowskiej: Bulwar Rodła (pomiędzy ujściem rzeki Rudawy, a mostem Dębnickim), Bulwar Czerwieński (od mostu Dębnickiego po most Grunwaldzki), Bulwar Inflancki (pomiędzy mostami Grunwaldzkim a Józefa Piłsudskiego), Bulwar Kurlandzki (pomiędzy mostami Józefa Piłsudskiego a stopniem wodnym i śluzą na Dąbiu); po stronie podgórskiej: Bulwar Poleski (pomiędzy mostami Dębnickim a Grunwaldzkim), Bulwar Wołyński (pomiędzy Mostem Grunwaldzkim a ujściem rzeki Wilgi), Bulwar Podolski (pomiędzy ujściem rzeki Wilgi a mostem kolejowym na Zabłociu).

Tereny są publiczne, w pełni dostępne.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 24.07.2014 r.