Jest dowodem ciągłości zabudowy sakralnej przypisanej do miejsca – kościół jest piątą świątynią zbudowaną przy głównym skrzyżowaniu miasta.

Historia

Pierwszy drewniany kościół w Kozienicach został wybudowany wg tradycji dzięki fundacji króla Władysława Jagiełły w 1394 r. Po jego zniszczeniu, król Zygmunt August w 1554 r. postawił w jego miejsce drugi, większy – również drewniany. W czasie „potopu” szwedzkiego w 1657 r. kościół został splądrowany i spalony. Trzecia świątynia wybudowana przez ks. proboszcza Macieja Dąbrowskiego w 1667 r. przetrwała niemalże 100 lat. Kolejny, czwarty z kolei, również drewniany kościół ufundowała małżonka króla Zygmunta III, królowa Polski Maria Józefa. Przestronną i okazałą budowlę, postawioną w 1754 r., konsekrował w 1763 r. biskup kijowski, Józef Andrzej Załuski. Świątynia ta została przeniesiona w bezpośrednie sąsiedztwo kozienickiej rezydencji królewskiej. W przybliżeniu znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie ulokowany jest zabytkowy cmentarz rodziny Denów, w parku miejskim.

Obecny – murowany kościół postawiony został w latach 1868-1869 za probostwa ks. Józefa Khauna dzięki finansowemu wsparciu gen. Włodzimierza Dena. Kamień węgielny wmurowany został w dniu 14.06.1868 r., konsekrowany przez biskupa sandomierskiego ks. Michała Józefa Juszyńskiego w dniu 24 października 1869 r.

Opis

Kościół znajduje się w samym centrum Kozienic, przy głównym skrzyżowaniu ulic miasta: Warszawskiej, Lubelskiej, Radomskiej oraz Kochanowskiego, nieopodal dworca autobusowego. Zbudowany jest na zadrzewionej działce, ogrodzonej żelaznymi przęsłami z ceglanymi, otynkowanymi słupkami. Od strony pn. teren kościelny graniczy z Ogrodem Jordanowskim.

Świątynia jest nieorientowana, murowana z cegły, obustronnie tynkowana, wzniesiona w stylu pseudobazylikowym. Sklepienie deskowe przesłonięte jest płaskim stropem, wypełnionym drewnianymi kasetonami. Na podłodze ułożona w 1928 r. terakotowa posadzka. Dach jest drewniany, krokwiowy, pokryty blachą, oparty na koronie muru, krokwie wzmocnione zostały stolcem. Połacie dachu dwuspadowe, nad prezbiterium dach zamknięty trójspadowo, zakrystie z dachami pulpitowymi. Stolarka okienna i drzwiowa w całym kościele jest drewniana. Schody zewnętrzne pokryte zostały terakotą.

Kościół rozplanowany jest na rzucie prostokąta, trzynawowy, z szerszym od nawy głównej prezbiterium zamkniętym trójbocznie, z 2 zakrystiami, które mają oddzielne wejścia z zewnątrz. Wejście główne prowadzi przez frontową kruchtę, nad którą usytuowany jest chór muzyczny i wieża kościelna. Dodatkowe dwa wejścia boczne po obu stronach fasady. Wysoka jednokondygnacyjna bryła budowli zakończona jest dwukondygnacyjną wieżą. Fasada budynku ma dominującą środkową wieżę, wejście główne oraz nawy boczne rozdzielone są uproszczonymi pilastrami. Wieża z dzwonnicą na wysokości dwóch trzecich przedzielona została gzymsem międzykondygnacyjnym. Wejście główne do kościoła prowadzi poprzez dwuskrzydłowe drzwi, zamknięte łukiem pełnym z ozdobnym boniowanym gzymsem. Wieżę wieńczy trójkątny tympanon, nad którym wznosi się dzwonnica z blachy, przepruta z każdej strony otworami dzwonowymi, przesłoniętymi metalową, poziomą żaluzją, z dachem iglicowym zwieńczonym krzyżem. Elewacje boczne zostały symetrycznie rozdzielone pilastrami z otworami okiennymi zamkniętymi łukiem prostym, okolone gzymsami z drzwiami prowadzącymi do dzwonnicy. Elewacja pd. jest symetryczna z drzwiami do zakrystii, oknami flankującymi prezbiterium oraz blendą, w której umiejscowiono krzyż i rzeźbę przedstawiająca Pietę.

Najpiękniejszymi elementami wnętrza świątyni są rokokowe ołtarze - główny i cztery boczne – rozmieszczone symetrycznie w nawach bocznych. W prezbiterium znajdują się również: po prawej stronie, nad wejściem do pomieszczenia dla ministrantów, obraz Świętej Rodziny z 1883 r. autorstwa Wojciecha Gersona; po przeciwnej stronie nad drzwiami zakrystii obraz z 2. poł. XVIII w. św. Jana Nepomucena pędzla Szymona Czechowicza, ofiarowany kościołowi przez Jana Kantego Fontanę. Na ścianie tęczowej zawieszone są 2 wielkie obrazy olejne z końca XVIII w. Z lewej strony obraz z wyobrażeniem Matki Bożej Anielskiej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, po prawej natomiast przedstawiający Matkę Boską Różańcową z Dzieciątkiem oraz klęczącymi postaciami św. Dominika i św. Klary. Wyposażenie świątyni uzupełnia również polichromowana ambona, wykonana z drewna. Marmurowa chrzcielnica (ufundowana w 1929 r.) umiejscowiona została pomiędzy prezbiterium a prawym ołtarzem bocznym.

Zabytek dostępny przez cały rok (w trakcie mszy) lub po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym z proboszczem parafii.

Oprac. Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 28-12-2016 r.