Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Wojciecha - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Wojciecha


kościół 1230 r. Kościelec

Adres
Kościelec, 103

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. proszowicki, gm. Proszowice - obszar wiejski

Kościół parafialny w Kościelcu jest rzadkim obiektem architektury sakralnej, zbudowanej w stylu romańskim, z zachowanym pierwotnym założeniem architektonicznym i bogatym wystrojem kamieniarskim.

Stanowi wybitny i czołowy zabytek średniowiecznej architektury o wyjątkowej wartości w skali regionu i kraju.

Historia

Kościół parafialny pw. św. Wojciecha Kościelcu został zbudowany w I poł. XIII w. (1229 – 42) przez biskupa krakowskiego Wisława z Kościelca herbu Zabawa. Według Jana Długosza miało to miejsce po 1231 r. Przed 1584 r. świątynia została sprofanowana i zdewastowana przez braci polskich pod przewodem Bogusza herbu Półkozic. Według zapiski z 1618 r., opuszczona budowla, wzniesiono z kamiennych ciosów wapiennych, z użyciem cegły w układzie wendyjskim, była w złym stanie technicznym. Trwającą kilka dziesięcioleci odbudowa została zainicjowana przez księdza Macieja Molędę. W latach 1628 – 1634 wymurowano na nowo ściany naw bocznych, zlikwidowano wieże wkomponowując ich pozostałości w bryłę korpusu, obmurowano wtórnie arkady międzynawowe. Z fundacji ks. Władysława Opackiego, archidiakona krakowskiego i sandomierskiego, w miejscu drewnianego stropu, zostało założone barokowe sklepienie, wyodrębnione gzymsem. Barokowy szczyt fasady został ozdobiony figurami świętych, Wojciecha, Barbary, Katarzyny, obmurowano kolumienki przeźroczy prezbiterium lub zastąpiono je nowymi i zlikwidowano wejście na emporę z nawy południowej. Przy pd. ścianie kościoła dobudowano barokową kruchtę z portalem. Wprowadzono większe barokowe otwory w nowo wymurowanych ścianach naw bocznych oraz nowe okna w prezbiterium, w trakcie jego podwyższania. W 4. ćw. XVII w. ks. Opacki ufundował wyposażenie wnętrza świątyni, sprowadził m.in. z Rzymu relikwiarze świętych z intencją  umieszczenia ich w nowych ołtarzach. Prace remontowe prowadzono w kościele w kolejnych wiekach, w roku 1673, 1723, 1865. W poł. XIX w., po zach. stronie świątyni, zbudowano dzwonnicę w stylu neogotyckim. W 1892 r. odnowiono (częściowo rekonstruując) portal zachodni oraz uzupełniono brakujące romańskie detale architektoniczne we wnętrzu. Kolejne prace konserwatorskie prowadzone były w latach 1955–1957 oraz w 2006 i 2011 r.

Opis

Kościół parafialny pw. św. Wojciecha Kościelcu jest orientowany, zbudowany z ciosów wapienia pińczowskiego i cegły w układzie wendyjskim. Na ciosach i elementach kamieniarki wnętrza zachował się zespół znaków kamieniarskich. Świątynia jest trójnawową bazyliką filarową z emporami ponad nawami bocznymi z 3 przęsłowym korpusem i kwadratowym prezbiterium. Na przedłużeniu naw bocznych od wschodu znajdują się dwukondygnacyjne kwadratowe aneksy, które prawdopodobnie są pozostałością po romańskiej wieży. Do aneksu południowego przylega od południa kwadratowa zakrystia, a do nawy kruchta z przełomu XVIII i XIX w. Na zewnątrz zachowała się fragmentarycznie romańska dekoracja elewacji absydy w postaci lizen ze służkami i dekoracja fasady zachodnich. W fasadzie zachodniej znajduje się romański portal uskokowy, zamknięty półkoliście i flankowany parą wnęk. Wewnątrz, prezbiterium sklepione kolebkowo z lunetami z XVII w., w nawie głównej zastosowano sklepienia kolebkowo-krzyżowe na gurtach. W nawach bocznych, w dolnej kondygnacji znajdują się sklepienia kolebkowo-krzyżowe, a w emporach kolebkowe z lunetami. Obydwa aneksy (północny i południowy) na poziomie drugiej kondygnacji są otwarte do prezbiterium arkadowymi przezroczami, przekształconymi w XVII w. Nawy boczne, otwarto do nawy głównej arkadami filarowymi (pierwotnie kolumnowymi, przekształconymi w XVII w.) Empory są otwarte do nawy arkadami z tryforialnymi prześwitami. Romańskie arkadki przezroczy są podtrzymywane przez pary bliźnich kolumienek z głowicami kielichowo-blokowymi z różnorodną dekoracją palmetową oraz z bazami. Wyposażenie kościoła jest głownie barokowe. W polu głównym ołtarza południowym znajduje się obraz patrona świątyni św. Wojciecha, namalowany w 1872 r. przez Wojciecha Gersona. Od zachodu, przy kościele stoi neogotycka dzwonnica z poł. XIX w.

Obiekt dostępny

Strona 

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 15.05.2020 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: romański

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.192708, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.394464