Utworzony przez trzy obiekty, o architekturze ukształtowanej w duchu historyzmu, nawiązującej do form wiktoriańskiego neogotyku, stanowi doskonały przykład dziewiętnastowiecznej wizji techniki, w której funkcje estetyczne dominują nad technicznymi. Obiekty prezentują model wodociągu miejskiego z początku XX w. i stanowią jeden z cenniejszych zespołów wodociągowych Wielkopolski.

Historia

Panujące w XIX w. w Kościanie problemy z wodą pitną doprowadziły do podjęcia decyzji o budowie kompleksu wodociągowego. Od 1902 r. rozpoczęto poszukiwanie firmy oraz biura inżynieryjnego, które mogłyby zrealizować system zaopatrzenia w wodę dla miasta i zbudować mechaniczny zakład wodociągowy. Zadanie powierzono firmie Xawera Geislera, która zrealizowała budowę centralnego wodociągu dla Swarzędza. W 1906 r. przystąpiła ona do poszukiwań wody w mieście i okolicy. Po znalezieniu odpowiedniej warstwy wodonośnej przystąpiono do prac. W 1907 r. podpisano umowę, a na pocz. 1908 r. rozpoczęto budowę. 18 listopada 1908 r. po raz pierwszy popłynęła woda. Po wojnie ujęcie przestało wystarczać, uruchamiano nowe ujęcie wodne, a zakład przy ul. Czempińskiej wymagał remontu. W latach 2012-2013 przeprowadzono gruntowne prace remontowo-adaptacyjne. W wieży powstała ścianka wspinaczkowa, obserwatorium astronomiczne i salka konferencyjna.

Opis

Dominującą pozycję w zespole zajmuje wodociągowa wieża ciśnień usytuowana w pn.-zach. narożniku działki. W części południowo-wschodniej znajduje jednokondygnacyjny budynek stacji pomp i filtrów z odżelaziaczem a w części północno- wschodniej posadowiony jest dawny dom kierownika wodociągów. Wodociągowa wieża ciśnień otrzymała architekturę stanowiącą mieszankę rozwiązań stylistycznych, czerpanych z neogotyku wiktoriańskiego, neorenesansu oraz neoromanizmu. Wzorcem ikonograficznym dla całej realizacji były wieże londyńskiego Tower Bridge. Wieża założona jest na planie kwadratu. Partia przyziemia tworząca masywny cokół zbudowany z cegły licówki oraz ciosów granitowych, stanowi oparcie dla trzonu w formie prostopadłościanu z dwukolorowej cegły. Jasnożółte elewacje trzonu urozmaicone czerwono ceglanymi opaskami okiennymi oraz lizenami z czerwonej cegły ujmującej naroża. Na trzonie nadwieszona jest głowica mieszcząca zbiornik wody. Głowica wsparta jest na ceglanym fryzie arkadowym wyraźnie odcinającym partie trzonu. Jej naroża flankowane są przez wykusze wsparte na trompach i nakryte spiczastymi dachami. Wieżę nakrywa wysoki, czteropołaciowy dach namiotowy pokryty dachówką typu mnich-mniszka z dwoma metalowymi szpicami zwieńczonymi ołowianymi kulami, całość wieńczy stanowisko z teleskopem, umieszczone w obrotowym wierzchołku dachu. Wejście do budynku prowadzi przez wysunięty z bryły opracowany architektonicznie portal. W szczycie portalu tarcza wodowskazu. Budynek stacji pomp i filtrów z odżelaziaczem, jest obecnie częściowo przebudowany. Zbudowany na rzucie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem o niewielkim nachyleniu połaci, jest zwieńczony od południa i północy wysokimi attykami. Dom kierownika od początku pełnił funkcje mieszkalne. Zbudowany na planie prostokąta, murowany z cegły, nakryty jest dachem wielospadowym z naczółkiem od strony zachodniej. Elewacje budynku do połowy licowane czerwoną cegłą, wyżej otynkowane, ozdobione są ceglanymi detalami architektonicznymi.

Obiektu dostępny dla zwiedzających, w wieży ścianka wspinaczkowa, obserwatorium astronomiczne.

Oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 31.10.2014 r.