cmentarz żydowski - Zabytek.pl
Adres
Koronowo
Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. bydgoski, gm. Koronowo - miasto
Razem z synagogą jest świadectwem osadnictwa żydowskiego w Koronowie. Na cmentarzu zachowały się macewy z XIX i XX w. Najstarsza z nich pochodzi z 1830 roku.
Historia
Pierwsi Żydzi pojawili się w Koronowie w XVIII w. W XIX w. nastąpił rozwój społeczności żydowskiej. Podjęto wówczas decyzję o budowie synagogi, utworzeniu struktur gminy wyznaniowej, założeniu cmentarza i szkoły. Pierwsza synagoga została wybudowana w 1797 r., a kolejną wzniesiono w 1858. W 1804 judaizm deklarowało zaledwie 14 mieszkańców Koronowa, wkrótce liczba wyznawców znacznie wzrosła. W 1861 roku w gminie było już 479 Żydów. Pod koniec XIX w. i na początku XX w. liczba Żydów w Koronowie zaczęła się zmniejszać, wiele osób wyemigrowało, m.in. do Stanów Zjednoczonych. Od końca XIX w. społeczność nie miała swojego rabina, jego obowiązki pełnił przyjeżdżający z Piły dr Rosenzweig. W 1932 r. rozwiązano gminę żydowską, pozostałych trzech Żydów podporządkowano gminie bydgoskiej. Ostatni pochówek na cmentarzu miał miejsce w 1933 roku. Podczas II wojny światowej cmentarz został częściowo zdewastowany.
Opis
Cmentarz jest usytuowany na niewielkim wzniesieniu przy ul. Kolejowej, od strony północnej stanowi krawędź pradoliny Brdy, od strony wschodniej i zachodniej graniczy z nieużytkami, a od południa z zabudowaniami. Założony na planie zbliżonym do kwadratu o powierzchni 0.36 ha, ogrodzony ceglanym murem z 1935 r. z żelazną bramą. Aleja główna dzieliła cmentarz na dwie kwatery – kobiecą i męską. Do dziś zachowało się około 30 nagrobków w formie pionowych płyt z piaskowca (macew) oraz większa liczba obmurowanych mogił, pochodzących głównie z XIX i XX w. Najwięcej zachowanych macew znajduje się w dawnej kwaterze kobiecej. Na macewach znajdują się inskrypcje w językach niemieckim oraz hebrajskim. Niektóre zostały zwieńczone dekorowanymi reliefami, przedstawiającymi typowe dla żydowskiej sztuki sepulkralnej symbole, na przykład błogosławiące ręce i dłonie z dzbanem, a także świadczące o asymilacji kultur – jak symbol opatrzności bożej.
Wzdłuż alei rosną lipy, teren cmentarza porastają liczne krzewy bzu. Obok wejścia widoczna jest tablica informacyjna: „Cmentarz ludności żydowskiej – obiekt chroniony prawnie”.
Wstęp na teren obiektu jest ograniczony – brama zamknięta na kłódkę.
Oprac. Klaudia Orłowska. OT NID w Toruniu, 07.11.2018 r.
Rodzaj: cmentarz żydowski
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_CM.12266, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_CM.4485