Historia

Początki zespołu dworskiego w Komborni sięgają XV w. Pierwszymi właścicielami była rodzina Krzemienieckich, po nich przeszła w posiadanie Bonerów, Firlejów a następnie Urbańskich, którzy byli inicjatorami wzniesienia dworu w 2 poł. XVIII w. W 1 ćw. XIX wieku dwór przebudowano, nadając zachowaną do dziś formę, zaś w 1890 r. rozbudowano o kaplicę i oficynę. Zabudowania należące do zespołu dworskiego: spichlerz, stajnie i czworak powstały w XIX w. W 1945 r. zespół dworski został przejęty przez skarb państwa i ulegał stopniowej dewastacji. Dwór pełnił funkcję magazynu, remontu doczekał się w latach 1979-1988, po przejęciu go przez Akademię Medyczną w Krakowie i adaptacji na dom pracy twórczej, wtedy też rozpoczęto rewaloryzację dworu. Pozostałe budynki, przejęte przez prywatnego właściciela w opłakanym stanie są stopniowo remontowane i przystosowywane do nowych funkcji ośrodka hotelowo-szkoleniowego.

Opis

Zespół dworski usytuowany jest w południowej części miejscowości, w dolinie, zajmuje powierzchnię powyżej 12 ha. Obiekty kubaturowe rozmieszczone są w północnej części założenia. Dawna część folwarczna wydzielona jest drogą. Dwór z oficyna i kaplicą otacza rozległy park ze stawami.

Dwór z oficyną i kaplicą stanowią kompleks połączonych ze sobą budynków, znajdujący się w północno-zachodniej części założenia. Główny korpus budynku to dwór wybudowany na rzucie prostokąta z alkierzami po bokach, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem ukrytym w dachu mansardowym i dachami trójspadowymi nad alkierzami. Od frontu bryłę rozbija portyk wgłębny wsparty na czterech kolumnach i czterech murowanych filarach, nad którym, na osi budynku założono facjatę przekrytą dachem dwuspadowym i dwie niewielkie lukarny z półkolistymi daszkami bo obu stronach facjaty, od tyłu ganek z tarasem wspartym na kolumnach, powyżej analogiczna jak od frontu facjata i lukarny. Dwór wybudowany został z cegły, z użyciem kamienia w kondygnacji piwnic i w kolumnach, kryty jest dachówka ceramiczną. Elewacja frontowa jest jedenastoosiowa z siedmioprzęsłowym portykiem wgłębnym na osi, z arkadami rozpiętymi na czterech murowanych filarach pośrodku i na kamiennych, toskańskich kolumnach po bokach. Na osi lukarny, w szczycie umiejscowiono okrągłe okienko, poniżej trzy okna, narożniki lukarny zaakcentowane są pilastrami a całość zwieńczona rozbudowanym gzymsem. Elewacja tylna - ogrodowa jest dziewięcioosiowa, z trzyosiową lukarną z okrągłym okienkiem z szczycie, pilastrami w narożach, gzymsem oraz wyjściem na taras wsparty na czterech toskańskich kolumnach ganku. Elewacja północna czteroosiowa, elewacja południowa częściowo przesłonięta dobudową, widoczne jedynie dwa okna parteru. Otwory okienne i drzwiowe są prostokątne z drewnianą stolarką. Całość obiega dość głęboki gzyms pod okapem oraz kamienny cokół z płyt piaskowca. Układ wnętrza jest trzytraktowy, pomieszczenie połączone amfiladowo z zachowaną, częściowo zrekonstruowaną, dekoracją malarską z XIX w. oraz trzema kamiennymi klasycystycznymi kominkami.

Połączona z dworem bryła piętrowej oficyny wybudowana jest na rzucie prostokąta i przekryta dachem czterospadowym, ustawiona poprzecznie do dworu i połączona z nim łącznikiem. Wybudowano ją z cegły, w partii piwnic z kamienia, dach pokryto dachówką ceramiczną. Elewacja frontowa, północna jest pięcioosiowa z wejściem i balkonem powyżej w osi środkowej, zachodnia trzyosiowa z niszami w osi środkowej, południowa, pierwotnie czteroosiowa jest częściowo przesłonięta współczesna rozbudową. Narożniki budynku podkreślone są boniami, płaszczyzna ścian parteru urozmaicona pasami w tynku, kondygnacje rozdziela prosty gzyms międzykondygnacyjny i wieńczy bardziej rozbudowany gzyms kordonowy. Płaszczyzna ścian urozmaicona w parterze imitacją boniowania w tynku, okna ozdobione obramieniami z kluczem. Wnętrze jest wtórnie podzielone z przystosowaniem do nowej funkcji.

Wybudowana na rzucie ośmioboku foremnego kaplica o bryle graniastosłupa przekryta hełmem z latarnią przylega do zachodniej ściany oficyny i jest z nią powiązana funkcjonalnie i jednolita stylowo. Murowana z cegły, w piwnicach z kamienia, z dachem pokrytym dachówką ceramiczną, posiada gładko tynkowane elewacje spięte w narożnikach boniowaniem, w przyziemiu urozmaicone imitacją boni w płaszczyznach ścian. Prostokątne, zakończone półkoliście okna rozmieszczone są w elewacjach wsch. i zach. w dwóch poziomach, w elewacji pd. tylko na wyższym poziomie. U góry całość obiega gzyms kordonowy. Kryje w sobie jednoprzestrzenne wnętrze o wysokości dwu kondygnacji zwieńczone kopułą, podpiwniczone.

Spichlerz umiejscowiony w środkowej części założenia, w otoczeniu drzew parku, na spadku terenu. Założony jest na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej bryle przekrytej wcześniej dachem dwuspadowym, wymurowany z kamienia i cegły, pozostaje obecnie w trakcie prac konserwatorskich, pozbawiony jest dachu, tynków i fragmentów ścian. Na jego ścianach widoczne są ślady przebudów. Układ pomieszczeń wewnątrz jest dwutraktowy, w kondygnacji przyziemia zachowały się sklepienia.

Oficyna folwarczna tzw. czworak usytuowana jest w północnej, gospodarczej części założenia. Wybudowana została na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej bryle przekrytej dachem dwuspadowym, wymurowana z cegły i kamienia, z dachem pokrytym dachówką ceramiczną.

Stajnie usytuowane są w północnej części założenia, w bezpośrednim sąsiedztwie oficyny folwarcznej. Wybudowane zostały na rzucie wydłużonego prostokąta z niewielką częścią poprzeczną od zachou, z trzema płytkimi ryzalitami od południa. Prostopadłościenna, parterowa bryła przekryta jest dachami dwuspadowymi na korpusie i na części poprzecznej oraz nad ryzalitami. Budynek wymurowano z cegły, dach pokryto dachówką ceramiczną. Elewacje rozczłonkowane ceglanymi filarami i ryglami tworzącymi ramowe podziały, w których rytmicznie rozmieszczono otwory okienne i drzwiowe. Elewacja frontowa wyróżniona jest trzema ryzalitami, w których w szczytach umieszczono płytkie, współczesne balkony oraz okrągłe okienka po bokach. Pozostałe otwory okienne są kwadratowe, półkoliście zakończone, zaakcentowane ceglanymi nadokiennikami, stolarka współczesna. Budynek zaadaptowany w ostatnich latach na ośrodek konferencyjny.

Park w stylu krajobrazowym rozplanowano w XIX w. na wcześniejszych ogrodach, zachował układ hydrologiczny z parterem wodnym w postaci trzech stawów, groblę paradną, starodrzew: m.in. dąbrowy i altany drzewiaste.

Obiekt dostępny dla zwiedzających, zagospodarowany jako ośrodek konferencyjny z hotelem.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 22.09.2014 r.