Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy


kościół XVIII w. Kobyłka

Adres
Kobyłka

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. wołomiński, gm. Kobyłka

Bazylika w Kobyłce to unikatowe dzieło późnobarokowego budownictwa sakralnego.Mimo późniejszych przekształceń świątynię wyróżnia wysoka klasa architektury wykorzystującej twórczo bogactwo przestrzennych i optycznych iluzji charakterystycznych dla epoki.

Jego niespotykana forma i indywidualny detal mają swoje źródła w sztuce lombardzkiej i czeskiej. Kościół był pomyślany jako centralny punkt założenia kalwaryjnego, co odzwierciedla spójny program architektoniczny i dekoratorski. Ochroną konserwatorską zostało objęte również cenne wyposażenie oraz otoczenie zabytku.

Historia

Parafia w Kobyłce erygowana została przed 1415 rokiem. Murowany kościół pw. Świętej Trójcy wzniesiony został około 1740-1745 roku z fundacji bpa Marcina Załuskiego wg proj. i pod kierunkiem lombardzkiego arch. Guido Antonio Longhiego, jako jednonawowy z zakrystią i kaplicą ogrójcową otwartą arkadą w elewacji pd., z długimi traktami po bokach i monumentalną pn. fasadą, w której nie ukończono wieży. Ewenementem było umieszczenie w bryle świątyni pomieszczeń mieszkalnych fundatora, jak i zastosowanie dekoracji malarskiej zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz kościoła. Autorem polichromii nawy i prezbiterium wykonanej w latach 1744-46 był Grzegorz Łodziński, a późniejszej dekoracji traktów bocznych być może Ignacy Doretti. W latach 1759-1773 kościół należał do jezuitów i przebudowano go na potrzeby zakonu: dodano pomieszczenia mieszkalne nad traktami bocznymi przy fasadach, w których zmieniono górne partie, a w latach 1778-1864 do bernardynów. W 1794 roku fasada pn. została uszkodzona czasie walk powstania kościuszkowskiego, a w 1812 r. kościół zdewastowały wojska napoleońskie. Zniszczeniu uległy freski w traktach bocznych, w których ulokowano stajnie. Kościół był następnie wielokrotnie przekształcany i remontowany m. in. latach 1822-23, 1833-34, a w latach 1854-55 przeszedł gruntowną restaurację pod kierunkiem L. Bethiera, w wyniku której jego wygląd zbliżył się do pierwotnego. Podczas przebudowy w latach 1902-1906 kościół uzyskał plan trójnawowy po przebiciu przejść w ścianach między nawą, a traktami bocznymi. W 1944 roku kościół uległ znacznemu uszkodzeniu w wyniku wysadzenia przez Niemców wieży fasady. W latach 1945-47 obiekt był restaurowany pod kierunkiem B. Zborowskiego. W latach 1947-51 zrekonstruowano ze zmianami wieżę zach. W latach 1957-61 K. i W. Tiuninowie przeprowadzili konserwację polichromii. Z inicjatywy proboszcza ks. K. Konowrockiego w latach 1971-73 wybudowano nieistniejącą wsch. wieżę na wzór zrekonstruowanej zach. Po pożarze ołtarza głównego, w latach 1971-77 zniszczone freski i wyposażenie odnowiono pod kierunkiem p. Tiuninów, B. Zborowskiego i F. Dzierżanowskiego. Od lat 80 XX w. w kościele trwają prawie nieprzerwanie prace restauratorskie. W 2000 roku odkryto i zrekonstruowano malowidła na zewnątrz bocznej elewacji wsch. W 2008 roku oddano do użytku odnowione podziemia kościoła z kaplicą i muzeum parafialnym. 18.06.2011 roku świątyni został nadany tytuł Bazyliki Mniejszej.

Opis

Kościół znajduje się w pn.-zach. części miasta stanowiącej niegdyś jego historyczne centrum. Został usytuowany na osi pn.-pd. jako przedłużenie ul. Napoleona na skrzyżowaniu z ul. ks. T. Zagańczyka i ks. M. Załuskiego. Być może ów krzyżowy układ dróg (dziś nieco zatarty przez dwa niewielkie ronda) tworzył w całości założenie kalwaryjne ze stacjami Męki Pańskiej usuniętymi na pocz. XIX w., a którego punktem kulminacyjnym była kaplica Ukrzyżowania i Grobu Chrystusa otwarta arkadą w fasadzie pd.

Kościół jest podpiwniczony, murowany z cegły, tynkowany, z dachami krytymi blachą. Założony na planie prostokąta, obecnie trójnawowy, w układzie bazylikowym, z dwiema kwadratowymi wieżami ujmującymi fasadę pn. Wyższa partia budynku, przykryta dachem dwuspadowym mieści nawę główną, krótkie prezbiterium z absydą nakryte pseudokopułą, zakrystię ujętą przez skarbiec od zach., a od wsch. korytarz z klatką schodową prowadzącą na trzy kondygnacje części mieszkalnej oraz kwadratową kaplicę Ogrójca, nad którą ulokowano trzecią kondygnację mieszkalną. Po bokach na całej długości kościoła znajdują się znacznie niższe nawy, zadaszone pulpitowo.

W zwartej bryle bogactwem opracowania wyróżniają się dwie fasady. Dominująca jest elewacja pn. o falistej linii stopniowo cofającej się ku szerszej osi środkowej, dwukondygnacyjna, pięcioosiowa poszerzona o masywne czterokondygnacyjne wieże wysunięte ku przodowi i od połowy wysokości zwężające się ku górze. W elewacji pd. o mniej dynamicznej linii dominuje dwukondygnacyjna i trójosiowa partia środkowa zwieńczona wydatnym szczytem i wolutami spływającymi na jednokondygnacyjne partie boczne. Fasadę tę poprzedza na osi niewielka kruchta z XIX w., prowadząca do podziemi. Wysoka arkada na osi, otwarta do wnętrza kaplicy wraz z oprawą architektoniczną nawiązuje do motywu łuku triumfalnego. Tę właśnie elewację widzieli jako pierwszą pielgrzymi, którzy do świątyni przybywali zadrzewioną aleją od strony Warszawy, a szeroko rozstawione wieże monumentalnej fasady pn. stanowiły dla niej kulisowe ujęcie. Plastyczny, światłocieniowy rysunek obu elewacji został uzyskany dzięki bogatemu zasobowi form: podziałowi ścian kolumnami i pilastrami zwielokrotnionymi i stopionymi ze sobą w tzw. wiązki, falistej linii cokołów, bogato łamanemu belkowaniu, gradacji porządków architektonicznych, zastosowaniu płycin i otworów wykrojowych o różnorodnych kształtach (częściowo zamurowanych w trakcie licznych przebudów). Charakterystycznym motywem powtarzającym się w wolutowych szczytach fasad są wiązki pilastrów ze środkowymi ustawionymi względem siebie skośnie. Nieco odmienne w formie elementy dekoracyjne w górnych partiach obu elewacji, jak profilowane opaski płycin, półszczyty o wolutowych zwieńczeniach pochodzą prawdopodobnie z przebudowy z ok. 1760 roku.

Elewacje naw bocznych artykułują pary toskańskich pilastrów dźwigające wspólne fragmenty belkowania, między którymi w arkadowych płycinach umieszczono charakterystyczne nerkowate okna wykrojowe. Powyżej boczne ściany nawy przepruwają (częściowo zamurowane) wykrojowe otwory różnego kształtu i wielkości. Na wsch. elewacji w arkadach znajdują się odkryte niedawno polichromie przedstawiające sceny Męki Pańskiej.

Architektura i dekoracja wnętrza świątyni wywołuje, zgodnie z barokowymi zasadami, teatralny efekt optycznego powiększenia przestrzeni i wkraczania w niebiańską rzeczywistość. Nawa główna jest otwarta obecnie do bocznych trzema parami półkoliście zamkniętych arkad filarowych, które pierwotnie były niszami z malowanymi iluzjonistycznie ołtarzami (zachowany fragment na ścianie pd.-zach.) Powyżej arkad głębokie nerkowate wnęki powstałe w XIX w. z zamurowania okien doświetlających poddasze naw. Ustawione skośnie względem siebie pilastry o wybrzuszonych cokołach i architrawie nadały ścianom nawy dynamiczną falistą linię. Ściany naw bocznych dzielą pary kanelowanych pilastrów wspierające fragmenty belkowania i gurty stropu wymienionego w XX w. Umieszczone między nimi arkady wypełniają malarskie przedstawienia scen z życia Chrystusa, a na ścianach pn. z życia Marii w ramach iluzjonistycznych ołtarzy, których częścią zwieńczenia były okrągłe okna fasady zamurowane w 1854 roku. Kaplica ogrójcowa nakryta kopułą na pendentywach, ze ścianami artykułowanymi arkadowymi wnękami mieści rzeźbiarskie przedstawienie sceny Ukrzyżowania.

Obiekt dostępny dla zwiedzających poza godzinami nabożeństw.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 07.07.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.179675, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.320297