Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. św.św. Jerzego i Wojciecha - Zabytek.pl

kościół pw. św.św. Jerzego i Wojciecha


kościół XVIII w. Kłodzko

Adres
Kłodzko, Waleriana Łukasińskiego 36

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Kłodzko (gm. miejska)

Kościół klasztorny pw.Chrystusa Króla, św.Jerzego i św.Wojciecha zawiera relikty kościoła gotyckiego.

Jest na Ziemi Kłodzkiej przykładem redukcji standardowego typu przestrzennego barokowego kościoła z szeregami kaplic. Wnętrze dekoruje odkryta w 2015 roku polichromia z lata ok. 1697–1701 i z 1765 r., wykonana na bardzo wysokim poziomie artystycznym.

Historia

Zaczątki późniejszego klasztoru bernardynów w Kłodzku wiążą się z działalnością joannitów sprowadzonych tu w latach 80. XII w., osiadłych początkowo na niezamieszkałym jeszcze terenie późniejszego Przedmieścia Ząbkowickiego. Tu założyli oni swoją komandorię i szpital z kaplicą wzmiankowaną w 1275 r. Przed 1319 r. joannici przenieśli się w nowe miejsce, a swą własność na Przedmieściu Ząbkowickim zachowali lub też wróciła ona do korony. Na przełomie XIV i XV kaplica Św. Jerzego została wymurowana. W 1475 r. hrabia kłodzki, Henryk I Starszy Podiebradowicz podarował ją bernardynom, i w latach 1478-1479 ufundował dla nich kościół (także pod wezwaniem św. Wojciecha) i klasztor. Po 1517 r. kościół ten, jednonawowy, z wyodrębnionym prezbiterium i z bocznie usytuowaną kaplicą oraz → klasztor bernardynów były odbudowywane po pożarze. Zbudowano wówczas późnogotycko-wczesnorenesansowe sklepienie prezbiterium, kolebkowe z lunetami oraz z ostrołucznymi ścianami tarczowymi. W czasie reformacji, w 1546 r. konwent został rozwiązany, zakonnicy opuścili Kłodzko. Kościół stał się kaplicą szpitalną przy szpitalu urządzonym przez radę miejską w dawnym klasztorze. Został uszkodzony w wyniku pożaru w czasie oblężenia Kłodzka w 1622 r., w czasie wojny trzydziestoletniej. Po przywróceniu władzy cesarskiej w hrabstwie rozpoczęto kontrreformację. W 1643 r. wrócili bernardyni. Kościół odbudowano do 1665 r. z zachowaniem gotyckich: prezbiterium, bocznej kaplicy, nawy oraz jej fasady z przyporami i z trójkątnym szczytem z blendami. Wnętrze nawy zmodernizowano w stylu wczesnego baroku i do pn. jej elewacji dobudowano ciąg kaplic, w który włączono kaplicę gotycką. Ciąg tych kaplic nakrytych odrębnymi dachami uwidacznia się w ujęciu bryły kościoła, a w rzucie i w widoku od strony nawy przypomina raczej nawę boczną. Same kaplice urządzano sukcesywnie. W 1662 r. urządzono kaplicę św. Antoniego, w 1667 — kaplicę NPM, w 1700 — kaplicę św. Józefa i Barbary oraz w bliżej nie określonym czasie — kaplicę Loretańską. W latach ok. 1697–1701 wnętrze kościoła łącznie z kaplicami ozdobiono polichromią, m.in. przedstawieniami z życia św. Antoniego i wizerunkiem Świętej Rodziny otoczonym emblematami. W czasie III wojny śląskiej, w 1760 r., w trakcie oblężenia Kłodzka kościół znów spłonął, i ok. 1765 r. został odbudowywany oraz przebudowywany w stylu późnego baroku. Odbudowano sygnaturkę nad prezbiterium, wzniesiono nową, większą sygnaturkę na dachu nawy, przebudowano pd. dobudówkę nawy (z kruchtą i schodami na chór muzyczny). Zwieńczono ją trójkątnym półszczytem, nakryto obecnym dachem pulpitowym i włączono w nową fasadę ze szczytem wolutowym. Wykonano nowy, późnobarokowy wystrój wnętrz kaplic. Zaokrąglono ich obrysy od wewnątrz, przebito nowe okna. Dwie z kaplic nakryto sklepieniami kopulastymi. Kaplicę Św. Antoniego ozdobiono nowymi freskami w stylu późnego baroku z elementami rokoka, a nad arkadą otwartą ku dawnej gotyckiej kaplicy umieszczono dwa rokokowe kartusze herbowe trzymane przez putta. W 1810 r. po kasacie zakonu kościół został zamieniony na magazyn słomy i siana dla garnizonu pruskiego, a następnie w latach 1834–1945 był użytkowany jako ewangelicki kościół garnizonowy. W związku z tym przed 1834 r. został wyremontowany. Zapewne ok. poł. XIX w. zbudowano empory w kaplicach. Przebudowano chór muzyczny i kaplicę zach., którą podzielono na kruchtę i lokalność na piętrze powiększającą powierzchnię chóru muzycznego. Balustrady chóru, empor i kosz ambony wykonano w identycznych formach, w stylu neoklasycyzmu. Powstały też wówczas kamienny, uskokowy portal w fasadzie, tynkowa blenda nad nim oraz skromniejszy portal kruchty północnej (w dawnej kaplicy). W latach 1908–1909 wnętrze kościoła zostało ozdobione dekoracyjną polichromią w stylu historyzmu tworzoną z dywanowych wzorów, szlaków-bordiur, z wici akantu, oraz z motywów odpowiadających estetyce pocz. XX w. Na pocz. XX w. przebudowano dach kościoła i zwieńczenie szczytu fasady. W latach 1930-1931 r. przemalowano wnętrze kościoła w duchu historycznego późnego baroku łączonego z neoklasycyzmem. Nowe freski wykonano w jasnej tonacji. Całe sklepienie prezbiterium ozdobiono wicią akantu, a plafony w lunetach sklepienia nawy — przedstawieniami figuralnymi i także otoczono wicią akantu. Po 1945 r. pobernardyński zespół klasztorny otrzymały ss. Franciszkanki Najświętszego Sakramentu (Klaryski od Wieczystej Adoracji). Kościół remontowano m.in. w latach 1975 i 1977–1978. Wykonano nową polichromię sklepień, rozebrano empory w kaplicach, oblicowano blachą korpusy obu sygnaturek, wymieniono pokrycie dachu z ceramicznego na blachę miedzianą. W 2015 r. odkryto w dwóch kaplicach i w nawie barokowe freski z lat 1697-1701, które przypisano Carlowi Dankwartowi. Odkryto też freski z 1765 r.

Opis

Murowany z cegły i tynkowany kościół jest bezwieżowy, jednonawowy z rzędem kaplic od północy. Wyodrębnione, wydłużone, dwuprzęsłowe, oszkarpowane prezbiterium ma trójboczne zamknięcie. Nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Elewacje prezbiterium zwieńczono gzymsem koronującym. Na dachu prezbiterium umieszczono ośmioboczną, murowaną sygnaturkę z hełmem z latarnią. Wyższa od prezbiterium nawa jest od pn. otwarta ku kaplicom trzema arkadami o łuku pełnym, a w jej pd. ścianie rozmieszczono ślepe arkady. Arkady rozdzielono szerokimi pilastrami z odcinkami gzymsów u podstawy sklepienia. Nad arkadą dawnej kaplicy gotyckiej — tarcze herbowe trzymane przez putta. Nawę nakryto sklepieniem kolebkowym z lunetami ozdobionym szeregiem prostokątnych plafonów i owalnymi medalionami (w lunetach i na sklepieniu). Chór muzyczny posadowiono na sklepieniu kolebkowym z lunetami. Płytę chóru muzycznego wykreślono wklęsło-wypukle. Chór otrzymał drewnianą, pełną balustradą o podziale kwaterowym. Nawa otwarta jest arkadami ku połączonym kaplicom. Czwarta dawna kaplica, zach., znajdująca się przy chórze muzycznym jest nadal podzielona na kondygnacje. W ciągu kaplic wyróżnia się dawna kaplica gotycka z trójbocznym zamknięciem z przyporami, wysunięta przed linię pozostałych. Ma podobnie jak i kaplica wsch. ściany zwieńczone profilowanym gzymsem. Obie te kaplice nakryte są sklepieniami kopulastymi, a trzecia z kaplic — poprzeczną kolebką z lunetami i gurtami zdobionymi tablaturą. Fasada kościoła ma ze względu na rozbudowy kościoła układ asymetryczny. Jej trójosiowe centrum wydzielone przyporami (dawniej narożnymi) jest odpowiednikiem gotyckiej fasady. Tu znajdują się kamienny, uskokowy portal o łuku pełnym, a w skrajnych osiach, w obu kondygnacjach — okna o łuku nadwieszonym. Centrum fasady ujęto skrajnie parami lizen wspierającymi profilowany gzyms koronujący. Na poziomie chóru muzycznego umieszczono tynkową ramę z zaokrąglonymi narożami, a w jej centrum, nad portalem blendę o łuku pełnym. Fasada jest zwieńczona wolutowym szczytem z artykulacją oraz z półkolistym naczółkiem. Obie skrajne części fasady ujęto odmiennymi podziałami ramowymi. Południowa skrajna partia fasady kościoła zwieńczona trójkątnym półszczytem. Druga skrajna partia fasady z kamiennym portalem oraz z narożną przyporą. Pozostałe elewacje nawy nie są widoczne. Nawa nakryta dwuspadowym dachem, w który wbudowana murowana sygnaturka złożona z czworobocznej podstawy i ośmiobocznego trzonu z baniastym hełmem z latarnią. Elewacje trzech północnych kaplic z podziałem ramowym. Elewacje dawnej gotyckiej kaplicy bez artykulacji. Południowa elewacja południowej przybudówki nawy zwieńczona jest gzymsem koronującym. W niej mieszczono kamienny portal o łuku pełnym, z przewiązkami i kluczem, flankowany przez boniowane lizeny wspierające trójkątny naczółek. Zabytkowe wyposażenie składa się z ambony i prospektu organowego z kościoła ewangelickiego, wykonanych w stylu historyzmu ok. poł. XIX w.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 15.12.2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.75776, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.84963