Wykonany w końcu XIX  w. wystrój wnętrza nawiązuje do baroku.

Historia

Franciszkanie sprowadzeni do Kłodzka ok. 1248 r. nie zostali tu dobrze przyjęci przez joannitów (ze względu na zagrożenie dla monopolu kościelnego i szkolnego) oraz przez popierające ich mieszczaństwo. Dlatego też budowa i utrzymanie klasztoru zależne były przez ok. 100 lat głównie od ilości nadawanych przez biskupów przywilejów udzielania odpustów. W 1257 r. istniała już kaplica franciszkańska, w latach 70 XIII w. zbudowano na Wyspie Piasek, poza murami miejskimi kościół i klasztor, a w 1390 r. zespół klasztorny rozbudowano. Zburzono go w 1428 r., w czasie wojen husyckich ze względu na jego lokalizację, w związku z przygotowaniami do obrony Kłodzka. Franciszkanów przeniesiono do obwarowanej części miasta, a następnie w 1432 r. wzniesiono dla nich przy ul. Ząbkowickiej zespół klasztorny z kościołem Św. Anny, który później, w 1463 r. spłonął. Przed 1475 r. franciszkanie znów osiedli na Wyspie Piasek, odbudowali kościół i klasztor. Dotrwali do reformacji, w czasie której, w 1546 r. klasztor rozwiązano, rozebrano i na jego miejscu założono cmentarz. Z kościoła zachowano prezbiterium jako kaplicę cmentarną. Franciszkanie wrócili do Kłodzka i na Wyspę Piasek w 1605 r. Do 1612 r. rozbudowali kościół o krótką nawę, wznieśli zach. wieżę i niewielki, wolnostojący klasztor. z dwuspadowym dachem. W 1619 r. zostali z niego usunięci, a klasztor oddano ewangelikom. Po zdobyciu w 1622 r. Kłodzka przez wojska cesarskie wprowadzono kontrreformację. Zespół klasztorny zwrócono franciszkanom, ale ci w Kłodzku pojawili się dopiero w 1643 r. Zapewne jednak w ich imieniu dokonano wcześniej przebudowy klasztoru i kościoła (1628, 1629-1631). Ten zespół klasztorny zapewne w całości został rozebrany i na jego miejscu wzniesiono pod kierunkiem Marianusa von Frankenberg obecny, barokowy. Najpierw, od 1678 r. budowano → klasztor franciszkański, a w latach 1699–1711 — kościół. Jego architektoniczne ujęcie zostało ukształtowane w duchu stylistyki z pocz. XVIII w., w stylu przejściowym pomiędzy barokiem wczesnym a dojrzałym. Poważny remont zespołu klasztornego przeprowadzono w latach 1783-1800, po powodzi. W 1810 r. kłodzki klasztor franciszkański zsekularyzowano. Przejęty przez wojsko przeznaczony został na lazaret, a kościół stał się katolickim kościołem garnizonowym. Cały zespół architektoniczny pozostał do 1945 r. pod zarządem państwowym, a bezpośrednim jego administratorem był zarząd garnizonu. W latach ok. 1880–1890 podjęto w kościele prace renowacyjne. Wykonano wówczas m.in. neorenesansowy portal w fasadzie i polichromię wnętrza kościoła (w stylu historyzmu z dominacją neorenesansu). Ogólną jej koncepcję i m.in. formy plafonów i płycin rozwiązano w duchu baroku z ok. poł. XVIII w. Natomiast dobór ornamentyki i jej kompozycja były już typowe dla estetyki 4 ćw. XIX w. Z kolei polichromia sklepień kaplic była swobodną interpretacją barokowych kompozycji ornamentalnych. Wykonano też witraże oraz obecne, neorenesansowe wyposażenie kościoła. Przed 1927 r. zespół klasztorny został wykupiony przez wrocławskich franciszkanów, którzy przed 1933 r. już go przejęli. Renowację kościoła prowadzono w latach 1974–75, 1993 i 2014–2016.

Opis

Kościół par. pw. Matki Boskiej Różańcowej został zbudowany jako murowany, tynkowany, orientowany, dwuwieżowy, bazylikowy (redukcja typu kościoła emporowo-bazylikowego), z wyodrębnionym, półkoliście zamkniętym prezbiterium. Jest jednonawowy, z nawą środkową ujętą rzędami kaplic połączonych przejściami. Prezbiterium niewiele węższe od nawy głównej nakryte jest wraz z nią wspólnym dachem. Ściany wnętrza prezbiterium z oknami rozmieszczonymi w osiach ozdobiono dwoma malowanymi (wraz z ramami) plafonami z przedstawieniami Chrystusa nauczającego w świątyni i Ukrzyżowania. Powyżej — rozbudowane belkowanie połączone z podobnym belkowaniem w nawie. Prezbiterium nakryte jest zdobionym polichromią sklepieniem kolebkowym z lunetami i gurtami. Komunikuje się z nawą główną poprzez półkolisty łuk tęczowy oparty na czworobocznych filarach opiętych korynckimi pilastrami. Nawa główna otwarta ku bocznym kaplicom arkadami o łuku pełnym. Ma ściany dzielone parami pilastrów korynckich na wysokich cokołach wspierającymi rozbudowane belkowanie. Nad arkadami umieszczono plafony (jak w prezbiterium), z przedstawieniami tajemnic różańcowych radosnych i bolesnych: Zwiastowania, Nawiedzenia, Narodzenia Jezusa, Ofiarowania w świątyni, Modlitwy w Ogrojcu, Biczowania, Ecce Homo oraz Niesienia Krzyża. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami (w których okna) i gurtami ozdobionym plafonami z przedstawieniami ilustrującymi chwalebne tajemnica różańca: Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego oraz Wniebowzięcie NMP i św. Józefa. Ponadto trzy gurty ozdobione są płycinami z postaciami Apostołów (en grisaille), a lunety — medalionami z emblematami i symbolami maryjnymi. Obok odrębnych występują też wspólne elementy malarskiego wystroju prezbiterium i nawy. Są to dekoracja neorenesansowy ornament kandelabrowy, polichromia głowic kolumn, gzymsu koronującego, dekoracja płycinowa archiwolt i podłuczy arkad, gurtów sklepiennych i pasowa dekoracja sklepienia. W zach. przęsło nawy wbudowany jest chór muzyczny oparty na przęśle sklepienia kolebkowego i wyróżniony arkadą, kompozycyjnym odpowiednikiem łuku tęczowego. Jego centralna część wykreślona łukiem wydzielona jest tralkową, drewnianą, balustradą. Rzędy bocznych kaplic zawarte są w obrysie prostokąta, ale każda z kaplic ma obrys w formie kwadratu ze ściętymi narożami. Kaplice nakryte są sklepieniami żaglastymi zdobionymi dekoracyjną polichromią w dwóch ujęciach, z centralnymi plafonami otoczonymi festonami, ornamentem wstęgowo-cęgowym, kratką regencyjną, girlandami owocowymi i kartuszami z uskrzydlonymi główkami. Jak już wspomniano wystrój elewacji kościoła jest ujednolicony. Dzielona gzymsami dwuwieżowa fasada m w przyziemiu podział ramowy ze zdwojonymi lizenami i wyżej — artykulację parami pilastrów wspierającymi odcinki gzymsu. W centrum fasady zwieńczonej wolutowym szczytem umieszczono kamienny portal i wyżej duże okno w oprawie architektonicznej. Pozostałe okna oraz nisze w elewacjach wież i w szczycie są ujęte tynkowymi opaskami z przewiązkami i kluczami. W niszach ustawione są wykonane ok. 1700 r.: figury: Immaculaty, św. Antoniego i św. Franciszka z Asyżu. Wieże nakryto cebulastymi, spłaszczonymi hełmami z latarniami. Pozostałe elewacje kościoła z podziałem ramowym z podwójnymi lizenami zwieńczone są profilowanym gzymsem koronującym. W podciętym narożniku pn. rzędu kaplic (przy prezbiterium) umieszczono figurę Św. Krzysztofa (Franz Wagner, 1930). Najstarszym elementem wyposażenia kościoła jest prospekt organowy z lat 1745–1750 (w stylu baroku dojrzałego). Pozostałe elementy wyposażenia kościoła wykonano w latach ok. 1890-1900 w stylu historyzmu z dominacją neorenesanu i są to: architektoniczne ołtarze (główny z obrazem Koronacji Marii i osiem ołtarzy w kaplicach bocznych) oraz ambona.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 04.12.2017 r.