Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kolegium jezuickie, ob. szkoła - Zabytek.pl

kolegium jezuickie, ob. szkoła


budynek użyteczności publicznej XVII w. Kłodzko

Adres
Kłodzko, Wojska Polskiego 11

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Kłodzko (gm. miejska)

Budynek kolegium jezuickiego to przykład jednej z placówek służących w XVII w. edukacji oraz kontrreformacji, tworzonych w większych miastach Czech i Śląska. W okresie swego powstania był to jeden z pierwszych i znaczących na Ziemi Kłodzkiej przykładów wczesnego baroku. Wyraźne są tu analogie z jezuickim Clementinum w Pradze, oba budynki wznoszone były przez ten sam krąg wykonawców, północnowłoskich kamieniarzy i sztukatorów.

Historia

Bytność jezuitów w Kłodzku, jednego z filarów kontrreformacji, uposażonych dobrami kłodzkich augustianów od 1595 r., z krótką przerwą w latach 1618-1622. Oddany im główny kościół parafialny wraz ze znajdującymi się przy nim zabudowaniami po joannitach. Tu zlokalizowane po 1649 r. pierwsze seminarium i kolegium. Obecne wczesnobarokowe kolegium budowane w latach 1655–1690, zapewne wg projektu współtworzonego przez zakonników i Carla Luragę, północnowłoskiego budowniczego i właściciela przedsiębiorstwa budowlanego. Wznoszone kolejno: pd. część skrzydła wsch., z refektarzem w mocno wysuniętym ryzalicie, jak w praskim kolegium jezuickim Clementinium (1655-1663, 1667-1673, 1675), skrzydło pd. (1662-1664), skrzydło zach. (1665–1667), pn. część skrzydła wsch. z dawnym budynkiem komturii i krytym gankiem prowadzącym do kościoła (1688–1689) i skrzydło pn. (do 1690 r.). Prace realizowane początkowo przez włoskich kamieniarzy, budowniczych i sztukatorów takich jak: Carlo Sereno, Giacomo Posarino, Francesco Canevale, Andrea Carove i Gieronimo Faltone, ale od lat 60. XVII w. włoscy budowniczowie zastępowani przez siły miejscowe. Kolegium jezuickie zbudowane przy wykorzystaniu nielicznych reliktów budynków komandorii joannitów. Wzniesione jako budynek klasztorny z wirydarzem, ze skrzydłami pierwotnie otwartymi arkadowymi krużgankami w przyziemiu oraz z korytarzami-galeriami na wyższych kondygnacjach. Elewacje frontowe zaprojektowane skromniej, z wyróżnieniem osi okiennych, dzielone gzymsowaniem, jak np. wsch. elewacja kłodzkiego konwiktu jezuitów (proj. 1650-1653) czy elewacja skrzydła Clementinum w Pradze (1654-1669). Elewacje wirydarza z bogatszym wystrojem, z sieciową artykulacją. Zastosowane pary podpór, co w 2 poł. XVII w. rozwiązaniem rzadkim. Dach ozdobiony szczytami wolutowymi, okazałymi lukarnami z wolutami i sygnaturką. Obecny, wczesnobarokowy wystrój wnętrz kolegium wykonany w 4 ćw. XVII w., odnawiany po 1757 r., po zniszczeniach w wyniku pożaru. Po kasacie jezuitów ich nieruchomości przejęte przez skarb państwa, a w 1787 r. w kłodzkim kolegium umieszczone gimnazjum. W XIX i XX w. wnętrza kolegium przebudowywane i odnawiane. W 1 ćw. XIX w. w arkady korytarzy w przyziemiu wbudowane okna, a dawny refektarz przeznaczony na kaplicę szkolną. W 1849 r. odnowiona i uzupełniona jego polichromia. Do pocz. XX w. zlikwidowane barokowe szczyty i facjaty, zbudowana nowa sygnaturka, ogrodowo urządzony wirydarz. Ze względu na wzmożenie ruchu na obecnej ul. Wojska Polskiego przebudowane w latach 1932–1935 przyziemie zach. skrzydła kolegium. W jego przednim trakcie wykształcony podcień utrzymany w duchu lokalnego, późnego baroku 4 ćw. XVIII w., z nowymi otworami. Wykonane kraty nawiązujące do oryginalnych, barokowych. Podcień wybrukowany kamiennym płytami w komponowanym zgeometryzowanym układzie (estetyka lat ok. 1920-1940). Ponadto gruntownie odnowiona pd. elewacja skrzydła pd. i urządzony na nowo wirydarz. Po 1945 r budynek kolegium sukcesywnie remontowany, ostatnio w latach 2014-2016. Części elewacji budynku przywrócona ich barokowa kolorystyka.

Opis

Kolegium usytuowane w pd. części starego miasta, przy murach miejskich, w sąsiedztwie kościoła par. pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Murowane, tynkowane, czteroskrzydłowe, trzykondygnacjowe z wirydarzem, nakryte dachami dwuspadowymi. Skrzydła dwutraktowe z korytarzami-galeriami od strony wirydarza. Skrzydło zach. trzytraktowe z podcieniem w przyziemiu. Skrzydło wsch. z wydatnym ryzalitem, w którym refektarz (w przyziemiu) i biblioteka (na piętrze). Wystrój elewacji wykonany częściowo z kamienia, częściowo w tynku. Elewacje frontowe wieloosiowe, z artykulacją złożoną z narożnych lizen i z gzymsowania. Silnie zaznaczone osie okienne z oknami i tablaturą pomiędzy nimi. Obramienia okienne z uszakami i guttami, teowate. W pn. elewacji pn. skrzydła kolegium dwa kamienne, bogato zdobione portale (1667, 1690). Podcień w skrzydle zach. otwarty oprawionymi arkadami o łuku pełnym. Nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami i gurtami. Otwory w ścianie podcienia w profilowanych obramieniach, zabezpieczone kutymi kratami. Elewacje skrzydeł kolegium od strony wirydarza z sieciową artykulacją złożoną z par pilastrów, par lizen, z komponowanego podziału ramowego w partii II piętra oraz z gzymsów wydzielających kondygnacje. W przyziemiu skrzydeł przeszklone, półkoliście zamknięte arkady wykrojone w odcinkach muru. Nad nimi w licu ściany zamarkowane zarysy arkad koszowych z przyłuczami zdobionymi tynkowymi liśćmi akantu z rozetami. Na elewacjach skrzydeł pd. i pn. umieszczone dwa neobarokowe kartusze (1927), jeden z sentencją, drugi z zegarem słonecznym. Wnętrza kolegium, refektarz, sala teatralna, muzeum, sale szkolne, mieszkania dla profesorów i korytarze nakryte m.in. sklepieniami zwierciadlanymi, kolebkowo-krzyżowym, kolebkowymi z lunetami kopertowymi oraz stropami. Wystrój wnętrz wczesnobarokowy. Najbogatszy wystrój refektarza nakrytego sklepieniem zwierciadlanym, złożony ze sztukaterii (1675) i polichromii (w plafonach) odnawianej w 1849 r. W przedsionku refektarza dwa lawaterze w bogatej, stiukowej oprawie. W pokoju na I piętrze zachowane relikty polichromii architektonicznej, malowanych supraport i oprawy otworów (ornament okuciowo-roślinny). Pozostałe elementy wystroju skupione w korytarzach szczególnie w przyziemiu i w głównej klatce schodowej, to: kamienne portale wewnętrzne, oprawy palenisk, sztukateryjne muszle w konchach nisz, stolarka drzwiowa i rzeźba.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 24.03.2017 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.75853, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.84991