Historia

Najwcześniejsze przedstawienie budowli posadowionej na obecnej parceli przy ul. Czeskiej nr 21 w Kłodzku widoczne jest na rycinie Glatz aus der Vogelschau i.J. 1737 w albumie Pompejusa z 1862 roku, z widokiem Kłodzka z lotu ptaka w 1737 roku. Już wówczas, zgodnie z oznaczeniem na rycinie, mieścił się tu browar. Na przedstawieniu widoczna jest budowla usytuowana szczytowo względem ul. Czeskiej: dwukondygnacyjna kamienica, nakryta dachem dwuspadowym o sześcioosiowej bocznej elewacji wschodniej. Z budynkiem tym sąsiadował również szczytowy (lecz względem ul. Browarnej), dwukondygnacyjny budynek o dwuosiowej fasadzie. Być może reliktem tego właśnie budynku są fragmenty kamienno-ceglanych murów piwnic i trójprzęsłowe pomieszczenie w dolnej kondygnacji piwnic nakryte sklepieniem żaglastym.

W ścianach magistralnych obecnego budynku istnieją zapewne fragmenty murów budynków średniowiecznych. Zrąb najstarszych budowli może pochodzić z XVI w. – czasu budowy wielu murowanych budynków Kłodzka. Obecna budowla o historyzujących formach wystroju elewacji wzniesiona została według projektu O. Motnera z 1869 r. dla spółki Schweitzer und Brieger. W aktach policji budowlanej Kłodzka zachowany jest projekt browaru z urządzeniem o napędzie parowym. Około 1900 r. w budynku mieściła się również restauracja. Budynek był przebudowywany w 1921 r. według projektu Friedricha Preislera oraz w 1942 r. według projektu architekta kłodzkiego Ferche.

W 1980 r. w piwnicach budynku przeprowadzone zostały górnicze prace badawczo-poszukiwawcze przez zespół Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, w czasie których odkryto studnię o kamiennej cembrowinie (ok. 20 m głębokości i ok. 2,5 m średnicy).

Opis

Dawny budynek browaru położony jest w obrębie historycznego centrum Kłodzka, przy ul. Czeskiej 21, u zbiegu z ul. Browarną, posadowiony na osi północ-południe. Jest to budowla o dwóch kondygnacjach piwnic, IV-kondygnacyjna, o rozczłonkowanej bryle, dwuskrzydłowa, złożona z niemal kwadratowej, szerszej części północnej oraz węższej części południowej, zbliżonej kształtem do trapezu; nakryta spłaszczonymi dachami dwuspadowymi; do budynku prowadzą cztery odrębne wejścia.

5-osiowa elewacja północna (od ul. Czeskiej) zakomponowana została symetrycznie; elewacja wschodnia (od ul. Browarnej) o nieregularnej linii jest trójdzielna, 10-osiowa w przyziemiu, z bramą przejazdową w 4 osi i 12-osiowa w obrębie wyższych kondygnacji. Elewacje główne opracowane zostały analogicznie - posadowione na cokole oblicowanym okładziną kamienną, artykułowane profilowanymi gzymsami; otwory okienne I i IV kondygnacji obwiedzione profilowanymi opaskami, wsparte na gzymsach obiegających elewację; otwory okienne II i III kondygnacji ujęte obramieniami w formie profilowanych opasek zwieńczonych nadokiennikami; otwory II kondygnacji oparte zostały na pasie cokołowo-gzymsowym, w który wpisano płyciny podokienników z płaskorzeźbionym przedstawieniem gryfów.

Główna sień i dwubiegowa klatka schodowa usytuowane są w północnej części budowli.

W obrębie dolnej kondygnacji piwnic pod północnym skrzydłem budynku znajdują się komory nakryte ceramicznymi stropami odcinkowymi na belkach stalowych. W jednej z nich ustawione są wzdłuż ściany duże bloki kamienne. Pozostałe pomieszczenia nakrywają sklepienia odcinkowe i żaglaste na gurtach. Górna kondygnacja piwnic wysunięta jest przed lico południowej części budynku, usytuowana pod dawnym wewnętrznym podwórzem browaru. Pomieszczenia górnej kondygnacji nakrywają wieloprzęsłowe, sklepienia odcinkowe na gurtach. Największa z komór (pod skrzydłem południowym) jest ośmioprzęsłowa, ze sklepieniami wspartymi na trzech żeliwnych, uproszczonych kolumnach. Pod jej ścianą wschodnią zachowała się odkryta w 1980 r. w czasie górniczych prac badawczych studnia o kamiennej cembrowinie. Zachował się również szyb i elementy dźwigu, które umożliwiały pierwotnie transport beczek z piwnic browaru na poziom podwórza.

Zabytek częściowo dostępny.

oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 30-04-2019 r.