Historia

Park Miejski w Kielcach zajmuje tereny przynależne do zespołu pałacowego biskupów krakowskich, upaństwowionego w 1789 roku - dawny ogród kuchenny użytkowo-ozdobny,część folwarku i staw na rzeczce Silnicy. Ogród użytkowali urzędnicy Dyrekcji Górniczej, która go przejęła w 1818 roku. Dekadę później władze królestwa zezwoliły na oddanie go na cele publiczne. Formalne przekazanie miastu 5 morgów ogrodu nastąpiło w marcu 1830 roku. Teren ten obejmował tylko część wschodnią obecnego parku i był oddzielony  od stawu ogrodzeniem o metalowych przęsłach. W ogrodzie stała murowana altana i rosły świeżo zasadzone drzewa. W latach 1821 - 1830  oś kompozycyjną stanowiła aleja wytyczona wzdłuż ogrodu,od której w części wschodniej, odchodziły promieniście mniejsze alejki. Po przejęciu ogrodu przez miasto wzniesiono ogrodzenie od obecnej ulicy Jana Pawła II, nadając mu formę zbliżoną do obecnej. W prześwity między murowane przęsła wstawiono metalowe kraty (przeniesione z ogrodzenia wystawionego wcześniej od strony stawu). Odtworzono w tym wschodnim ogrodzeniu dawną bramę z północnego muru wokół kieleckiej kolegiaty. W 1835 roku przywieziono rzeźby kamienne z opactwa cysterskiego w Jędrzejowie - m.in. dwie figury św. Jana Nepomucena. W ogrodzie postawiono tylko wazony i jedną z figur Świętego - w narożniku, przy Rogatce Krakowskiej (obecnie stoi przed seminarium). Druga figura stanęła za stawem. Przed 1838 rokiem zmieniono nieco układ alei, dawną promienistą kompozycję zastąpiono alejami o swobodnym układzie, przenikającymi główną promenadę. Ogród stał się popularnym miejscem spacerów. W 1873 roku zbudowano po jego stronie zachodniej „resursę letnią” z pruskiego muru mieszczącą restaurację a obok niej - altankę do sprzedaży wód mineralnych. Po 1878 roku skorygowano nie-co przebieg alejek bocznych wg projektu Stefana Daszewskiego. Chociaż pobliski staw należał do miasta od 1850 roku, przez pół wieku nie poradzono sobie z jego oczyszczeniem. Zasilająca go rzeczka zbierała bowiem cuchnące ścieki z całego miasta.  Stan ten zmieniły dopiero prace melioracyjne wykonane w 1905 roku według projektu Teodora Chrząńskiego. Zmniejszono i pogłębiono staw i ograniczono jego zasilanie tylko do strumienia, płynącego od pobliskiego źródła (obecnie Źródło Biruty). Odprowadzenie wody wykonano kanałem - pod ulicą Ogrodową - do rzeczki Silnicy. Koryto rzeki, którym nadal płynęły ścieki, przekopano po obrzeżach zachodnich ogrodu, oddzielając go od stawu szeroką groblą. W 1906 w części wschodniej wystawiono pomnik wg projektu Stanisława Szpakowskiego poświecony Staszicowi (w 1922 r. park otrzymał jego imię). Po II wojnie światowej, w  1953 roku, po wystawieniu pomnika St. Żeromskiego, z kolei dedykowano go pisarzowi. W połowie lat 60. XX w. budowa ronda po stronie południowo-zachodniej i poszerzenie ulicy Ogrodowej zmieniły nieco obrzeża parku. W 1986 roku dokonano zmiany patrona parku (stał się nim ponownie Staszic). Po 1997 roku wykonano prace rewaloryzacyjne, a w 2008 roku zrekonstruowano Bramę Wielką z XVIII wieku w murze południowym zespołu pałacowego, a północnym parku, przywracając dawną komunikację miedzy tymi terenami.

Opis

Park jest położony na południowym stoku Wzgórza Zamkowego, między ulicami Jana Pawła II Ogrodową, Paderewskiego, Śliską, Zamkową i murami wygradzającymi go od północy sąsiedztwa. Zajmuje około 7 hektarów, powierzchni, z czego 1,1 hektara przypada na staw. Rosną w nim klony pospolite; lipy drobnolistne, wiązy polne oraz kasztanowce. Park składa się z dwóch prostokątnych części, do siebie prostopadłych. Część wschodnia, starsza, wydłużona równoleżnikowo. posiada aleję główną biegnącą jej środkiem wzdłuż osi podłużnej, obsadzoną kasztanowcami, przy której - po stronie południowej - stoi obelisk z popiersiem Staszica, w kamiennej oprawie. Od alei tej odchodzą swobodnie, koliście wytyczone alejki. Ogrodzenie od ulicy Jana Pawła II ma formę murowanych przęseł o arkadowych prześwitach, wystawionych alternatywnie, z przęsłami o metalowych prętach. Tutaj jest usytuowane główne wejście, między dwoma filarami zwieńczonymi wazonami. W drugiej, zachodniej części parku wydłużonej południkowo, ośrodkiem kompozycji jest staw, zasilany wodami płynącymi ze źródła, bijącego u stop Wzgórza Zamkowego. Zachodnim obrzeżem parku płynie rzeczka Silnica. Na szerokiej grobli, między stawem a rzeką, stoi późnobarokowa kamienna figura św. Jana Nepomucena, przypisywana Jakubowi Korneckiemu. Obrzeże utwardzonego placu w pobliżu ulicy Zamkowej zajmuje muszla koncertowa.

Zabytek dostępny.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia  

• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński i B. Wolff, z. 4: Powiat kielecki, oprac. T. Przypkowski, Warszawa 1957, s. 41-42.
• Adamczyk J.L., Szczepański J., Park Miejski w Kielcach, Kielce 1983.
• Adamczyk J. L., Wzgórze Zamkowe w Kielcach, Kielce 1991, s. 90-92, s. 121.
• Adamczyk J. L., Wróbel T., Portrety zabytków Kielc, Kielce 2004, s. 23.
• Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce. Fotografie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2004, s. 31, 38-42.