Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kamienica Sołtyków - Zabytek.pl

kamienica Sołtyków


budynek mieszkalny 1767 r. Kielce

Adres
Kielce, Rynek 18

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. Kielce, gm. Kielce

Jest to najstarsza, pewnie datowana i dobrze zachowana kamienica przy kieleckim rynku; przykład mieszczańskiego domu murowanego z 2.

połowy XVIII wieku, o późnobarokowej fasadzie.

Historia

Wybudowanie kamienicy w 1767 roku przypisuje się Maciejowi Gilbie, który był kucharzem właściciela miasta - biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. Fasada od strony rynku została ozdobiona kamienną płaskorzeźbioną, polichromowaną płytą, zachowaną po dziś dzień, przedstawiającą herb Sołtyków- Orzeł i drugą większą, którą usunęli Niemcy w czasie II wojny światowej, z napisem znanym z przekazów: KROLU NIEBIESKI / TEMU BŁOGOSŁAW DOMOWI / NA KTÓRYM ZŁOTY ORZEŁ / W GORZE SIĘ STANOWI / NIECHAJ DOM SKRZYDŁAMI / JEGO ZASŁONIONY OD ZŁYCH PRZYPADKÓW / NIE ZAZNA WSZELAKIEJ SZKODY / 1767 ANNO. Kamienicę wystawiono na rogu rynku miasta lokacyjnego i jednej z najstarszych ulic, zwanej już w 1668 roku ulicą Małą. Gilba ufundował w 1766 roku przed swoją posesją kamienną figurę św. Tekli, przeniesioną w 1. połowie XIX wieku na przyległy do rynku plac, nazwany jej imieniem. W końcu XVIII wieku kamienica należała do Jana Saula, kupca handlującego winem, w 1803 roku do Franciszka Eschera Ferlegera, następnie do Jakuba Franka i jego sukcesorów. Po pożarze Kielc, w 1800 roku, przebudowano dach uszkodzonej kamienicy z dwuspadowego, ze szczytem od rynku - na kopertowy. Według opisu z 1845 roku proporcje budynku były zbliżone do obecnych. Z tyłu - oddzielona podwórzem - stała murowana piętrowa oficyna, obecny dom przy ulicy Małej 2. Oba budynki łączyła drewniana galeria nadwieszona nad podwórzem. Część pomieszczeń w kamienicy było sklepionych. W podwórzu znajdowała się studnia i murowane kloaki. W 1866 roku właścicielem posesji był Antoni Schwartz, który prowadził w niej słynną winiarnię. Wdowa po nim, Wanda, poślubiła - Rudzkiego. Od 1920 roku kamienica należała do żydowskiej rodziny Kahane, która ją współcześnie odzyskała. W 1959 roku runął filar podtrzymujący podcień kamienicy, pociągając za sobą sklepienie i cały narożnik piętra. Wykonano wówczas jej odbudowę i remont, zlikwidowano część sklepień i powiększono piwnice.

Opis

Kamienica stoi w zwarto zabudowanej, południowej pierzei Rynku, na narożnej parceli, przy wlocie ulicy Małej. Zbudowano ją z kamienia i cegły, w formie piętrowego prostopadłościanu nakrytego wysokim kopertowym dachem. Węższy jej bok jest wysunięty z pierzei arkadowo-filarowym podcieniem o łukach koszowych, otwartym z trzech stron. Na podcieniu tym opiera się piętro. Elewacje są otynkowane, opasane kamiennym cokołem, zwieńczone masywnym gzymsem podokapowym. Dwa frontowe przęsła podcienia, sklepione kolebkowo-krzyżowo, rozdzielone masywnym gurtem, osłaniają główne wejście do budynku ujęte w arkadowy, późnobarokowy portal z piaskowca (identyczny z portalem na kieleckim kościele św. Wojciecha). Piętro fasady wyróżnia się uszatymi obramieniami czterech okien, ozdobionych nadwieszonymi naczółkami i polichromowaną płaskorzeźbą z herbem Sołtyków. Boczna elewacja kamienicy, od strony ulicy Małej, ma artykulację ograniczoną do prostokątnych okien w obramieniach, rozmieszczonych osiowo w dwóch strefach parteru i piętra. Wnętrze na parterze zachowało dawny układ, z sienią przelotowa po stronie wschodniej, zwężającą się znacznie w kierunku podwórza, biegnącą wzdłuż trzech pomieszczeń w amfiladzie. Tylko pierwsze z nich, frontowe jest sklepione kolebkowo-krzyżowo. Prawie pod całą kamienicą są piwnice, ale tylko dwie północne lokalności zachowały sklepienia kolebkowe.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz oraz część parteru i piętra.

Oprac. Anna Adamczyk, 10.12.2014 r.

Bibliografia

  • Archiwum Państwowe w Kielcach, Akta Dyrekcji Ubezpieczeń, sygn. 133, s. 349-358.
  • Karta ewidencyjna. Kamienica „Sołtyków” ,oprac. E. Traczyński, R. Mirowski, Kielce 2005, (Archiwa Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach i Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie
  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3. Województwo kieleckie, z. 4. Powiat kielecki, oprac. Przypkowski T., Warszawa 1957, s. 40.
  • Adamczyk J. L., Rynek w Kielcach. Przekształcenia przestrzenne i zabudowa mieszczańska Kielc lokacyjnych w XVII-XIX wieku, Kielce 1993, s. 31-32, 67, il. 40, 49, 50.
  • Adamczyk J.L.,  Wróbel T., Kielce portrety zabytków, Kielce 2008, s. 35.
  • Miks N., Podcienia rynku kieleckiego. „Ochrona Zabytków ”, 1954, nr 2, s. 131.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: budynek mieszkalny

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.71019, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.19305