połowy XIX wieku klasycyzujące elewacje, wystrój sali balowej i klatka schodowa.

Historia

Prawie kwadratowa posesja w północnej pierzei rynku lokacyjnego powstała z połączenia czterech wąskich parceli, oznaczonych numerami na planie regulacyjnym Kielc z 1823 roku. Stały na niej wówczas dwa murowane domy od strony rynku, wzmiankowane w źródłach z 2 połowy XVIII wieku, z których zachodni, piętrowy był poprzedzony podcieniami. Cała murowana zabudowa, należąca do Jana Mozalskiego, tworzyła trzy skrzydła wokół małego podwórka, przy czym tylna z oficyn stała wzdłuż obecnej ulicy Orlej. W latach 30. XIX wieku, po przebiciu obecnej ulicy Warszawskiej, posesja stała się narożną. To umożliwiło uformowanie frontowego, parterowego skrzydła od nowej ulicy. Od 1841 roku posesja należała do Smoleńskich. Przed 1847 rokiem rozebrano podcienia i scalono zabudowę przy rynku w jedną całość architektoniczną. W 1866 roku część pomieszczeń była wynajmowana na cerkiew prawosławną, kancelarię pułkową i szwalnie wojskowe. W 1883 roku zlicytowaną nieruchomość nabyli Kosterscy. Około 1889 roku kamienicę przebudowano po pożarze, zmieniając wygląd elewacji od rynku (jońskie głowice pilastrów zastąpiono obecnymi, zlikwidowano attyki nad pseudoryzalitami, zmieniono arkadowy wjazd bramny na prostokątny). Na początku XX wieku część budynku użytkowała Resursa Kupiecka, od 1904 roku - pensja Marii Krzyżanowskiej, a w latach 1909-1914 - szkoła przemysłowo-techniczna inżyniera Zygmunta Kosterskiego. W latach 1945-1971 część sal, zajmowało Muzeum Świętokrzyskie, które je wyremontowało i zaadaptowało, a do 2006 roku także Biblioteka Wojewódzka. Od 1954 roku, do dziś, na parterze funkcjonuje sklep delikatesowy. W trakcie remontu, prowadzonego etapami od 2006 roku odsłonięto w przejeździe bramnym kamienny, uszaty portal z XVIII wieku.

Opis

Zabudowa całej posesji, usytuowanej w Rynku, przy wlocie ulicy Warszawskiej, składa się z trzech murowanych obiektów funkcjonujących komunikacyjnie jako całość: piętrowej, narożnej kamienicy przy Rynku i ul. Warszawskiej (Rynek 5), przyległego do niej, nieco niższego budynku na rogu z ulicą Orlą (ulica Warszawska 1) oraz dwupiętrowej oficyny z fasadą od ulicy Orlej (ulica Orla 1). Zgrupowane są wokół wewnętrznego podwórza, na który prowadzą dwie bramy wjazdowe - od Rynku i ulicy Orlej. Kamienica przyrynkowa narożna została zbudowany na rzucie litery L, ze ściętym narożnikiem i bramą przejezdną od strony Rynku. Ma ujednolicone wieloosiowe elewacje frontowe pokryte boniowaniem. Ich środkowe partie i narożną podkreślono pozornymi ryzalitami, opiętymi pilastrami w wielkim porządku. Układ wnętrz jest mocno przekształcony. W części zachodniej i przyległym przejeździe bramnym czytelne są pozostałości dawnej kamienicy z podcieniami, oznaczonej na planie z 1823 roku, która także powstała w wyniku scalenia dwóch starszych obiektów - frontowych kamieniczek i przyległych do nich oficyn, co jest widoczne w układzie wnętrz, sklepieniach piwnic, parteru i przejazdu bramnego. W części wschodniej na piętrze narożne pomieszczenie zajmuje wielka sala balowa o klasycystycznym wystroju. Przylega do niej od północy wielka klatka schodowa, z żeliwnymi schodami, z zachowaną oryginalną stolarką drzwiową.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz oraz w pomieszczeniach handlowych.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia

• Adamczyk J. L., Przewodnik po zabytkach architektury i budownictwa Kielc, Kielce 1998, s. 52.
• Adamczyk J. L., Rynek w Kielcach. Przekształcenia przestrzenne i zabudowa mieszczańska Kielc lokacyjnych w XVII-XIX wieku, Kielce 1993, s. 34-35, 79-82, il. 73-74.
• Adamczyk J. L., Wróbel T., Portrety zabytków Kielc, Kielce 2004, s. 24.
• Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce, Kielce 2004, il. s. 18 i 51.
• Wrońska-Gorzkowska R., Gorzkowski E., Album Kielecki. Starówka, cz. I, Kielce 1996, s. 29-30.