Historia

Towarzystwo Wzajemnego Kredytu w Kielcach wykupiło w 1903 roku prostokątną parcelę na ówczesnych peryferiach miasta, przy wytyczonym do stacji kolejowej odcinku ulicy Ruskiej i odchodzącej od niej ulicy Czystej (dawnej drogi na Załaźnie). Projekt gmachu, siedziby Towarzystwa, został wyłoniony w drodze XXVIII Konkursu Koła Architektów w Warszawie omówionego w początku 1911 roku na łamach „Przeglądu Technicznego”. Wybrano projekt Zbigniewa Odrzywolskiego z Krakowa (bratanka i ucznia Sławomira Odrzywolskiego) budowy gmachu w stylu secesyjnym, z elementami historyzującymi, inspirowanymi kieleckim pałacem biskupów krakowskich. Budowę zaczętą w 1911 roku, prowadzili kielczanie - architekt Stanisław Szpakowski i Ludwik Klima ze swą firmą budowlaną. Wystawiono gmach zgodnie z projektem, bez widocznych modyfikacji, z nowoczesnymi na ówczesne czasy instalacjami - kanalizacją i po raz pierwszy zastosowanym w Kielcach centralnym ogrzewaniem. Na parterze mieściła się sala zarządu, kasa, buchalteria, na piętrze - sala zebrań. Budowę ukończono w 1912 roku, ale Towarzystwo umieściło tutaj swą siedzibę dopiero wiosną następnego roku. Przed II wojną światową w budynku miał siedzibę Bank Polskich Spółek Zarobkowych pod ówczesnym adresem - ulica Sienkiewicza 54. Budynek zachował się w prawie niezmienionym stanie. Dachówkę na dachach zastąpiono pokryciem z blachy. W celu powiększenia sali dla klientów wyburzono część ścian na parterze, wprowadzając w ich miejsce - filary. Suterenę w ostatnich latach przystosowano na kawiarnię.

Opis

Bank stoi na rogu, u zbiegu ulic Sienkiewicza i Paderewskiego. Dwoma skrzydłami wypełnia dwa fronty prostokątnej parceli, przylegając ścianami szczytowy do sąsiedniej pierzejowej zabudowy. Zbudowano go z cegły, jako obiekt jednopiętrowy, posadowiony na wysokich suterenach, nakryty wysokim wielospadowym dachem. Elewacje są ukształtowane w duchu secesji, sięgającej w tym wypadku do przerysowanych elementów gotyckich i barokowych. Zestawiano na nich partie tynkowane z czerwonym piaskowcem, złoconymi i polichromowanymi dekoracjami sztukatorskimi. Szersza elewacja od ul. Sienkiewicza, została zwieńczona półkolistym, załamującym się przyczółkiem, z kulami na szczycie i na złamaniach. Arkadowe wejścia usytuowane na skrajnych osiach, ujęto w wybrzuszone, przysadziste kolumny, podtrzymujące rzeźbione naczółki. Na zachodnim, głównym portalu piętrzą się masywne, zaoblone woluty. Wejście wschodnie akcentuje zawieszony nad nim, płytki prostokątny wykusz pod spłaszczonym hełmem. Nad oknami umieszczono płaskorzeźbioną w stiuku dekorację z kartuszem, w którym znajduje się kaduceusz, symbol Hermesa (znak handlu i pokoju), między i dwoma symetrycznie ustawionymi gryfami. Elewacja boczna węższa i niesymetryczna jest częściowo cofnięta i artykułowana dwoma płytkimi wykuszami i bocznym portalem południowym. Na skrajnej osi północnej widnieje liściasta tarcza z datą 1912. Rustykę cokołu, częściowo obramienia i masywne laskowania okien oraz portale odkuto z czerwonego piaskowca. W ornamentyce, także w kutych żelaznych kratach okien i wejścia, powtarza się motyw liści i owoców kasztanu. Z dawnego wystroju wnętrza zachowały się marmurowe wachlarzowe schody na piętro, ze stiukową tralkową balustradą.

Zabytek dostępny z zewnątrz, część wewnętrzna dostępna dla klientów w godzinach pracy banku.

Oprac. Anna Adamczyk, 12.12.2014 r.  

Bibliografia

• „Gazeta Kielecka”, 1903, nr 58; 1911, nr 29; 1912,nr 73 i 90.
• „Przegląd Techniczny”, 2011, nr 7 i 10.
• Adamczyk J.L., Wróbel. T., Kielce portrety zabytków, Kielce s. 2008.
• Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce. Fotografie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2004, s. 15.
• Wrońska-Gorzkowska R., Gorzkowski E., Album Kielecki. Starówka. Cz. 2. Ulica Sienkiewicza, Kielce 1996, s. 133 i n.