Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

budynki Straży Pożarnej - Zabytek.pl

budynki Straży Pożarnej


budynek użyteczności publicznej 1873 r. Kielce

Adres
Kielce, Świętego Leonarda 10

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. Kielce, gm. Kielce

Jeden z nielicznych, dobrze zachowanych przykładów XIX-wiecznych zabudowań straży pożarnej.

Stanowi materialne świadectwo historii kieleckiej Ochotniczej Straży Pożarnej, powstałej, jako jedna z pierwszych w kraju. Architektura z racji koszarowej funkcji prawie bezstylowa, z nikłymi eklektycznymi naleciałościami.

Historia

W 1846 roku miasto wykupiło plac z dawnego folwarku Daleszczyzna i wystawiło wzdłuż ulicy budynek na narzędzia ogniowe - sikawki kołowe ręczne i beczki. Pięciu bramom od podwórza, odpowiadało od ulicy pięć wnęk z oknami u góry, które zapewne w 2. połowie XIX wieku przekształcono na otwory bramne, widoczne na przedwojennych fotografiach. W 1873 roku utworzono kielecką Ochotniczą Straż Ogniową (OSO), która była trzecią z kolei ochotniczą strażą w kraju. Na jej czele stanął Karol Reichelt, a mieszkańcy licznie zasilali jej szeregi. W 1886 miejscu rozwiązanej przez władze organizacji utworzono Miejską Zawodową Straż Ogniową, działającą do 1897 roku W końcu tego samego roku reaktywowano Towarzystwo OSO. Siedzibę dla straży, zwaną koszarami, sfinansowaną przez rząd guberni, wybudowano w 1877 roku, obok istniejącego magazynu na narzędzia ogniowe. Projekt sporządził już w 1875 roku budowniczy powiatu kieleckiego Alfons Welke. Budynek służył do „rozlokowania narzędzi ogniowych, pomieszczenia stróży nocnych i służby kominiarskiej oraz zaprowadzenia stałej czatowni”. Dawniej, pośrodku dachu wznosiła się wysoka, czteroboczna wieża obserwacyjna, z balkonem wokół ostatniej kondygnacji i dzwonem bijącym na alarm, którą rozebrano po II wojnie światowej (widoczna na zdjęciach z początku XX wieku). W 1885 roku w głębi posesji wzniesiono murowaną stajnię. Była tam również studnia i wieża ćwiczeń. W 1924 roku miasto dokupiło sąsiednią parcelę, co umożliwiło powiększenie posesji w głąb kwartału. W tym samym roku odsłonięto tablicę upamiętniającą 50 rocznicę założenia OSO w Kielcach, wmurowaną w elewację frontową. W późniejszym okresie nastąpiła rozbudowa budynku w kierunku północnym. Straż pożarna funkcjonowała w obiekcie do 1972 roku; obecnie mieści się tu Świętokrzyskie Centrum Ratownictwa Medycznego i Transportu Sanitarnego (pogotowie ratunkowe).

Opis

Zabudowania straży pożarnej zlokalizowane są w śródmieściu, w północnej pierzei ulicy św. Leonarda, wybiegającej z południowo-wschodniego narożnika Rynku. Starszy z budynków - dawny magazyn narzędzi ogniowych (obecnie budynek garażowy) stoi kalenicowo wzdłuż ulicy, w linii jej zabudowy. Jest to parterowy obiekt na rzucie prostokąta, zbudowany z kamienia, nakryty dachem dwuspadowym. Jego elewację frontową wypełnia pięć szerokich arkadowych płycin z półkolistymi oknami w podłuczu, między toskańskimi pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Budynek rozbudowano, dodając trakt od podwórza, nakryty przedłużoną połacią dachu. Dawne jednoprzestrzenne wnętrze podzielone jest obecnie na trzy części. Drugi zabytkowy budynek, dawnych koszar strażackich, z zewnątrz przypomina dwupiętrową kamienice. Usytuowany jest wzdłuż zachodniej granicy działki i zwrócony ścianą szczytową do ulicy. Elewacje posiadają skromny wystrój ograniczony do lizen i gzymsów kordonowych rozdzielających rytmicznie rozmieszczone okna. Wejście główne usytuowane jest na elewacji wschodniej, od podwórza. Wąską elewację frontową od ulicy wieńczy odcinkowo zamknięty szczyt, ujęty po bokach spływami. W przyziemiu widnieje marmurowa tablica z 1924 roku z wyobrażeniem orła i rekwizytami strażackimi, upamiętniająca 50 rocznicę powstania OSO.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia

  • Adamczyk J. L., Rynek w Kielcach. Przekształcenia przestrzenne i zabudowa mieszczańska Kielc lokacyjnych w XVII-XIX wieku, Kielce 1993, s. 138-139.
  • Jerzmanowski J., W starych Kielcach, Łódź 1984, s. 44-47.
  • Oettingen U., Towarzystwo Ochotniczej Straży Ogniowej w Kielcach w latach 1873-1885, [w:] Kielce przez stulecia, red. J. Główka, Kielce 2014, s. 276-282.
  • Piwek Jerzy, Kielce w latach 1816-1866. Ludność i gospodarka, Ostrowiec Św. 2005, s. 240 i n.
  • Studium historyczno-urbanistyczne miasta Kielc, pod red. J. L. Adamczyka, t. 9b, cz. 1, Kielce 1990, il. 88, 62117, mps, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
  • Szczepański J., Architekci i budowniczowie. Materiały, Warszawa-Kraków 1990, s. 160.
  • Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce. Fotografie ze zbiorów Muzeum Narodowego
  •  w Kielcach, Kielce 2004, s. 79.
  • Wrońska-Gorzkowska R., Gorzkowski E., Album Kielecki. Starówka, cz. I, Kielce 1996, s. 79-81.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.71289, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.18874