Materialna pamiątka aktywności ziemian stowarzyszonych w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim.

Historia

Na placu wydzielonym z dawnego folwarku Daleszczyzna zbudowano w latach 1882-1884, kosztem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim, nowy gmach dla kieleckiego oddziału instytucji. Nazwany Dyrekcją Szczegółową TKZ miał służyć interesom i kredytować ziemiaństwo guberni kieleckiej. Starsza siedziba, wówczas zbyt skromna, która mieściła się w sąsiednim budynku (ulica św. Leonarda 4), została sprzedana. Projekt nowego gmachu sporządził w 1879 roku Franciszek Ksawery Kowalski, budowniczy guberni kieleckiej, kształtując wystrój elewacji w stylu neorenesansowym, udokumentowanym na fotografii z początku XX wieku. Bryła budowli była taka sama jak obecnie, zaś rozplanowanie w ogólnym zarysie - podobne. Na parterze mieściło się biuro i obszerna sala obrad, a na piętrze mieszkanie o ośmiu pokojach dla prezesa (wówczas Erazma Różyckiego z Opatkowic Murowanych) i dwa skromniejsze dla radców. Schody i parapety były z marmuru chęcińskiego, wnętrza zdobiły sztukaterie i ozdobne piece kaflowe. W tyle posesji wystawiono oficynę gospodarczą. Po I wojnie światowej gmach został siedzibą Narodowego Banku Polskiego. W 1938 roku całkowicie przekształcono elewacje budynku wg projektu Kazimierza Michalskiego, nadając im obecny, modernistyczny wygląd. Przebudowano także budynek gospodarczy, z przeznaczeniem na oficynę. Od 1998 roku posesja jest własnością banku BPH S.A. Gmach główny był remontowany w latach 90 XX wieku.

Opis

Okazały gmach banku zlokalizowany jest w śródmieściu, w północnej pierzei ulicy św. Leonarda, przy skrzyżowaniu z ulicą T. Kościuszki. W głębi podwórza, przy północnej granicy działki, stoi skromna oficyna. Teren otoczony jest ażurowym, metalowym ogrodzeniem, na podmurówce. Oba budynki cechuje wczesno modernistyczny wystrój, z wpływami historyzmu. Narożny budynek banku jest murowany i tynkowany, piętrowy, podpiwniczony, nakryty niskim dachem wielospadowym. Zbudowany został na rzucie zbliżonym do litery H. Dwóm frontowym ryzalitom fasady od strony ulicy św. Leonarda odpowiadają dwa mocniej wysunięte skrzydła od podwórza. Symetryczne elewacje mają w parterze półkoliście zamknięte okna rozmieszczone między boniowanymi filarami, na piętrze prostokątne okna ujęte w proste obramieniach. Całość wieńczy wysoka attyka osłaniająca dachy budynku. Środkową część fasady zaakcentowano pozornym, boniowanym ryzalitem opiętym pilastrami o przestylizowanych korynckich głowicach, w wielkim porządku, podtrzymującymi belkowanie. Wieńczy go wyższa attyka z  kwadratową płytą pośrodku, na której dawnej był wizerunek Orła Polskiego. Układ wnętrz jest dwu- i jednotraktowy, z sienią i główną klatką schodową na osi. Stylistykę fasady powtórzono także we wnętrzach, których ściany i sufity zdobią sztukaterie. W holu wmurowane są dwie marmurowe tablice: jedna informująca o dacie budowy, druga upamiętniająca Erazma Rolę-Różyckiego, zasłużonego prezesa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Murowana oficyna jest budynkiem parterowym, na planie wydłużonego prostokąta, nakrytym dachem dwuspadowym. Pięcioosiową elewację frontową ozdobioną pilastrami zwieńczono zagierowaną ścianką attyki.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zabytek dostępny z zewnątrz i w części pomieszczeń bankowych.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia

• „Gazeta Kielecka” 1880, nr 39; 1880, nr 41; 1881, nr 84; 1882, nr 37; 1882, nr 38; 1884, nr 22, 37, 38, 60. Adamczyk A.
• Prace remontowo-konserwatorskie i budowlane w granicach województwa świętokrzyskiego i dawnego kieleckiego, [w:
• Piasecka A. (red.), Prace konserwatorskie w latach 1990-2000. Dziesięć lat Służby Ochrony Zabytków w Kielcach, Kielce 2001, s. 37.
• Adamczyk J. L., Przewodnik po zabytkach architektury i budownictwa Kielc, Kielce 1998, s. 60-61
• Adamczyk J. L., Wróbel T., Portrety zabytków Kielc, Kielce 2004 r., s. 32-33.
• Oborny A., Sztuki plastyczne i architektura w XIX w., [w:] Główka J. (red.), Kielce przez stulecia, Kielce 2014, s. 257, il
• Szczepański J., Architekci i budowniczowie. Materiały, Warszawa-Kraków 1990, s. 160.
• Urbański K., Miklaszewska H., Sentymentalne Kielce
• Fotografie ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2004, s.49. Wrońska-Gorzkowska R., Gorzkowski E., Album Kielecki. Starówka, cz. I, Kielce 1996, s. 75-76.