Jeden z zamków komturstwa bałgijskiego, pełniący funkcję bazy wypadowej do podboju ziem litewskich, siedziba prokuratora.

Historia

Murowany zamek wzniesiono w latach 1360 - 1370 na miejscu drewniano-ziemnego złożenia obronnego. Trójskrzydłowa, bezwieżowa budowla założona na planie kwadratu została prawdopodobnie na początku XVI w. otoczona murem obronnym wzmocnionym trzema obronnymi basztami: dwiema okrągłymi i jedną kwadratową. Skrzydło północne było głównym budynkiem zamkowym z izbą prokuratora, refektarzem i kaplicą, a brama wjazdowa zaznaczona płytkim ryzalitem prowadząca na niewielki dziedziniec znajdowała się od strony zachodniej - w murze kurtynowym. Po sekularyzacji Prus w 1525 r. zamek stał się siedzibą starostwa. W latach 1528-1529 i 1559-1566 dokonano jego modernizacji polegającej m.in. na przebiciu drugiej bramy w skrzydle wschodnim i wybudowaniu zachowanego do dziś wykusza nad bramą główną. W 1622 r. w północno-zachodnim narożniku dziedzińca, w miejscu dawnych drewnianych krużganków komunikacyjnych, wybudowano cylindryczną wieżę z klatką schodową. Przekryto również część pomieszczeń sklepieniami krzyżowymi, a pomieszczenia na piętrze zaadaptowano na mieszkania. W 1682 rozebrano górną kondygnację skrzydła północnego wraz z ozdobnymi szczytami. Pod koniec XVIII wieku zamek strawił pożar. W latach 1911 - 1912 pomieszczenia zamkowe zaadaptowano na mieszkania. Wybito wówczas prostokątne okna, co wraz z wcześniejszymi przeróbkami spowodowało zatracenie gotyckiego charakteru budowli. W 1945 r. zamek spłonął. W latach 1962-1967 dokonano jego odbudowy połączonej z regotyzacją skrzydła północnego na podstawie rycin Konrada Steinbrechta (1849-1923), polegającej m. in. na przywróceniu jego pierwotnej wysokości i odtworzeniu ozdobnych szczytów.

Opis

Na miejsce wzniesienia kętrzyńskiej warowni wybrano niewielki płaskowyż otoczony z trzech stron rozlewiskami Stawu Młyńskiego zasilanego wodami rzeki Guber. Zamek o wymiarach 31,3 x 36,7 m wybudowano z cegły na cokole z kamieni polnych. Skromny program użytkowy i ograniczone walory obronne założenia przypuszczalnie wyniknęły z faktu wybudowania w obrębie nieopodal funkcjonującego miasta inkastelowanego zespołu kościoła św. Jerzego. Budynek główny założenia zamkowego stanowiący skrzydło północne, wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach 13,3 x 31,1 m jest podpiwniczony i ma trzy kondygnacje naziemne - o jedną więcej niż dwa pozostałe skrzydła: wschodnie i południowe. Wszystkie skrzydła zwieńczone dachami dwuspadowymi o ceramicznym pokryciu. W narożu niewielkiego, kwadratowego dziedzińca zachowała się cylindryczna wieża. W czasie odbudowy zamku zrezygnowano z rekonstrukcji jego wnętrz wprowadzając nowe rozwiązania komunikacyjne i przystosowując obiekt do pełnienia funkcji muzeum i biblioteki. Zewnętrzne fortyfikacje zamkowe zachowały się jedynie w formie zarysu fundamentów.

Obiekt dostępny; możliwość zwiedzania w godzinach otwarcia muzeum

Oprac. Adam Mackiewicz, 7.12.2014 r.