Historia

Idea wybudowania drogi łączącej przemysł śląski z Berlinem pojawiła się w XVIII wieku. Transport wodny wydawał się wówczas być najlepszym rozwiązaniem dla przewożenia zarówno surowców naturalnych (od niedawna odkrytych i wydobywanych na większą skalę na Śląsku), jak i gotowych produktów. Początkowo chciano w tym celu wykorzystać koryto rzeki Kłodnicy, lecz była ona za płytka i mało stabilna. Postanowiono więc wybudować kanał żeglugowy, zasilany wodami z Kłodnicy. W 1788 roku przystąpiono do prac projektowych, a po ich akceptacji, w 1792 roku rozpoczęto budowę kanału. Projekt dodatkowo obejmował budowę 18 śluz, które na odcinku niemal 50 km umożliwiałyby transport barek. Na terenie obecnego województwa opolskiego znajdował się odcinek Kanału ze śluzami 1-6, pozostała część znajdowała się na terenie obecnego woj. śląskiego. Oficjalne otwarcie kanału miało miejsce w 1822 roku, a w rok później otwarte zostały wszystkie śluzy. Początkowo barki były ciągnięte kanałem przez ludzi, dopiero w późniejszym okresie ludzi zastąpiły zaprzęgi konne, a na końcu maszyny parowe. W latach 1832-34 wybudowano przy ujściu kanału do Odry Wrota Powodziowe, a na przestrzeni lat, sukcesywnie przy śluzach powstawały budynki mieszkalne pracowników obsługi kanału (tzw. wodnomistrzówki). Pierwszy remont wszystkich śluz miał miejsce w latach 1877-79, zaś remont wszystkich budowli kanałowych miał miejsce w latach 1909-12. W roku 1937 Kanał Kłodnicki został unieruchomiony, a na części jego trasy został zbudowany większy Kanał Gliwicki.

Opis

Kanał Kłodnicki wybudowany został niemal równolegle do nurtu rzeki Kłodnicy. Jeden z jego końców znajdował się na rzece Odrze w granicach miasta Kędzierzyn-Koźle (ówczesne Koźle), zaś drugi koniec miał się znajdować w Gliwicach, lecz po odkryciu złóż węgla kamiennego w okolicach Bytomia i Zabrza, przedłużono Kanał o odnogę prowadzącą do Zabrza. Trasa Kanału obejmowała 48 km, a różnicę wysokości terenu, która wynosiła blisko 50 m, pokonywało się za pomocą 18 śluz. Szerokość Kanału wynosiła ponad 4 m. Na terenie woj. opolskiego zachował się odcinek dawnego Kanału Kłodnickiego z sześcioma śluzami. Zgodnie z projektem w początkowym etapie śluzy wybudowane zostały jako drewniane. W 1815 roku kierownictwo nad budową kanału przejął Jeller i wraz ze swoimi pomocnikami zaprojektował nowe, murowane śluzy. Za wyjątkiem Wrót Powodziowych, które stanowiły połączenie Kanału z Odrą i były bezkomorowe, pozostałe śluzy były do siebie bardzo podobne. Wybudowane zostały na planie wydłużonego prostokąta zakończonego pogrubieniami wyznaczającymi obręb głów. Składały się z dwóch głów, komory i dwuskrzydłowych wrót. Przy obu głowach znajdują się mury oporowe sięgające brzegów kanału. Obecnie zachowany odcinek Kanału Kłodnickiego jest nieużytkowany, a w jego infrastrukturę powoli wnika otaczająca roślinność.

Zabytek dostępny.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 13.07.2015 r.