Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół cmentarny - Zabytek.pl

zespół cmentarny


cmentarz data nieznana Katowice

Adres
Katowice, Francuska 26

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Katowice, gm. Katowice

Obiekt posiada wyjątkową wartość historyczną w skali regionu, stanowi jeden z najstarszych cmentarzy katolickich i ewangelickich na obszarze dzisiejszych Katowic.

Na jego terenie spoczywa wielu zasłużonych działaczy, powstańców, uczonych oraz artystów z terenu Górnego Śląska, wśród których wymienić należy dwie szczególne osoby w postaci: Wojciecha Korfantego, polskiego polityka

i działacz na rzecz przyłączenia śląska do terenów Polski oraz pierwszego wojewodę śląskiego Józefa Rymera.

Historia

Ze względu na szybki rozwój ekonomiczny w XIX wieku teren dzisiejszych Katowic stanowił istotny punkt migracji ludności niemieckiej oraz żydowskiej, wśród której przeważało wyznanie ewangelicko-augsburskie. Jednym z pierwszych cmentarzy katolickich na terenie Katowic był cmentarz parafialny kościoła pw. NMP przy ul. Francuskiej założony w 1860 roku, w sąsiedztwie którego powstał cmentarz ewangelicki w 1882 roku. Po zakupie przez parafie parceli pod cmentarz całość ogrodzono, a od strony ulicy Francuskiej wybudowano niewielki neogotycki budynek w obrębie którego mieściło się mieszkanie grabarza oraz kostnica. Żaden z nagrobków z 2. połowy XIX w. nie przetrwał do dzisiaj, w latach 20. XX w. z fundacji księdza Kanonika Józefa Cieśli z Roździenia na terenie cmentarza powstała kaplica przedpogrzebowa w stylu neorenesansowym. W 1899 roku w niewielkiej odległości od wejścia przy ul. Damrota wybudowano neogotycki krzyż cmentarny z basenem na wodę, a w 1936 roku przy płocie dzielącym oba cmentarze ustawiono rzeźbę z piaskowca. Ze względu na niewielkie rozmiary w 1940 roku ówczesny proboszcz wprowadził zakaz grzebania zwłok na obszarze cmentarza katolickiego. Pod koniec lat 40. na terenie cmentarza doszło do wielu wyburzeń wśród nagrobków o niezmienionych niemieckich inskrypcjach, w latach 50. przeprowadzono natomiast remont domu grabarza oraz kostnicy. Ze względu na brak miejsca w obrębie cmentarza katolickiego za zgodą parafii ewangelicko-augsburskiej od 1974 roku również na terenie cmentarza ewangelickiego chowano parafian kościoła NMP. Najstarszy grób w obrębie cmentarza pochodzi z 1890 roku i należy do Kazimierza Skiby, sołtysa Katowic.

Opis

Zespół cmentarny w Katowicach przy ulicy Francuskiej położony jest w południowo-wschodniej części śródmieścia, na zachód od Biblioteki Śląskiej. Składa się z dwóch przylegających do siebie cmentarzy w części północnej jest to cmentarz katolicki w południowej ewangelicki. Założony na planie zbliżonym do kwadratu zespół cmentarny o powierzchni ponad czterech ha jest ogrodzony i ograniczony odpowiednio od zachodu ulicą Francuską, od południa ulicą Powstańców, od wschodu ulicą Damrota, a od północy ulicą Jagiellońską. W skład zespołu wchodzi cmentarz rzymsko-katolicki oraz cmentarz ewangelicki. Cmentarz rzymsko-katolicki założony jest na planie wydłużonego prostokąta w 1860 roku, posiada układ kwaterowy w postaci ośmiu pól grzebalnych. Od strony południowej graniczy z terenem cmentarza ewangelickiego co podkreślono przy pomocy dorodnej alei lipowej. Główna oś komunikacyjna biegnie od ulicy Francuskiej do ulicy Damrota i dzieli całość kompozycji na dwie części. W obrębie założenia mamy do czynienia z częściowo zachowanym układem zieleni wysokiej w postaci starodrzewu który buduje głównie klon jesionolistny oraz robinia akacjowa, akcentując poszczególne kwatery. Wśród obiektów kubaturowych oraz małej architektury na uwagę zasługuje zlokalizowana przy ulicy Francuskiej neogotycka kaplica cmentarna. Jest to murowany budynek wzniesiony na rzucie prostokąta , przykryty kombinowanym dachem dwuspadowym, wewnątrz zachowane sklepienia krzyżowo-żebrowe. Inny element stanowi krzyż cmentarny zwieńczony Pasją z niszą z płaskorzeźbą NMP usytuowany w obrębie wejścia od ulicy Damrota. W części centralnej znajduje się neorenesansowa kaplica grobowa, wzniesiona na rzucie czwórliścia, zwieńczona sygnaturką. Najstarszy grób w obrębie cmentarza pochodzi z 1890 roku, należy do Kazimierza Skiby sołtysa Katowic. Wśród cenniejszych nagrobków wymienić należy również grobowiec rodziny Rostków, tumbe grobową w stylu klasycystycznym Józefa Rymera pierwszego wojewody Śląskiego oraz marmurowy grobowiec Wojciecha Korfantego. Na terenie cmentarza spoczywa wielu powstańców, działaczy AK, artystów oraz uczonych, a także Bogusław Kupczak jedna z ofiar strajku w kopalni ,,Wujek’’. Cmentarz ewangelicki założony na planie wydłużonego prostokąta w 1882 roku, posiada układ kwaterowy w postaci dwunastu pól grzebalnych o różnej powierzchni. Od strony północnej graniczy z terenem cmentarza rzymsko-katolickiego co podkreślono przy pomocy dorodnej alei lipowej. Główna oś komunikacyjna biegnie od ulicy Francuskiej do ulicy Damrota i dzieli całość kompozycji na dwie części. Oprócz alei głównej poszczególne kwatery wyznaczone są przy pomocy alei poprzecznych które buduje wielogatunkowy starodrzew w postaci: klonu, wierzby, brzozy oraz robinii. Wśród obiektów kubaturowych oraz małej architektury na uwagę zasługuje neoromańska kaplica cmentarna wzniesiona na rzucie prostokąta, zwieńczona marmurowym krzyżem łacińskim oraz kamienna studzienka z basenem i umieszczonym w części centralnej pulonem z płaskorzeźbą przedstawiającą głowę lwa. Na uwagę zasługują również dwie bramy wejściowe w formie łuku triumfalnego, od strony ulicy Francuskiej w stylu neogotycku, od strony ulicy Damrota w stylu neoromańskim, w obrębie cmentarza zachowały się liczne nagrobki w stylu modernistycznym.

Obiekt ogólnie dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 28.08.2014 r.

Bibliografia

  • Falęcki T., Katowickie nekropolie, (w:) Kronika Katowic, tom IV, E. Długajczyk (red.), Katowice 1993, s. 24-41.
  • Falęcki T., Cmentarze Katowic, Katowice 1997.