Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Bank Gospodarstwa Krajowego, ob. Narodowego Banku Polskiego - Zabytek.pl

Bank Gospodarstwa Krajowego, ob. Narodowego Banku Polskiego


budynek użyteczności publicznej 1930 r. Katowice

Adres
Katowice, Adama Mickiewicza 3

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Katowice, gm. Katowice

Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego stanowi przykład architektury wykazującej się wysokimi walorami artystycznymi.

Unikalna bryła budynku oraz precyzyjne zaprojektowane detale stanowią połączenie nowoczesnej formy z elementami sztuki dekoracyjnej. Gmach wyróżnia się na tle obiektów tego typu w regionie. Budynek został zaprojektowany przez Stanisława Tabeńskiego.

Historia

Projekt gmachu przeznaczonego na potrzeby siedziby Banku Gospodarstwa Krajowego był gotowy w 1927 r. Został on wykonany przez Stanisława Tabeńskiego (1890-1977), który także zaprojektował elementy wystroju wnętrza. Projekt został jednak zatwierdzony rok później, w 1928 r. Prawdopodobnie wówczas rozpoczęły się prace budowlane, które wykonywała firma budowlana H. Gambiec i J. Naworyta. Kierownikiem robót był Stanisław Tabeński. Obiekt oddano do użytku w 1930 r. Bank rozpoczął swoją działalność w ukończonej siedzibie dokładnie 12 maja 1930 r. Prawdopodobnie zleceniodawcą wykonania budynku była warszawska centrala BGK. W latach 90. XX w. miał miejsce remont wnętrz obiektu, z których część zatraciła swój pierwotny charakter. Wówczas zrekonstruowano również oryginalny wygląd sali konferencyjnej znajdującej się na pierwszym piętrze.

Opis

Gmach jest usytuowany pomiędzy ulicami Adama Mickiewicza (od strony południowej) a Piotra Skargi (od strony północnej) w śródmieściu Katowic. Budynek jest sześciokondygnacyjny, wzniesiony z cegły, otynkowany. Został założony na planie o kształcie nieforemnego trapezu, co wynikało z formy działki, na której został wzniesiony. Bryła obiektu jest zgeometryzowana, zakomponowana z dostawionych do siebie prostopadłościanów. Fasada główna znajduje się po stronie południowo-zachodniej. Jest ona zakomponowana symetrycznie. Partię przyziemia akcentuje boniowanie przypominające wysoki cokół. W centralnej części umieszczono główny otwór wejściowy o dwuskrzydłowych drzwiach, z nadświetlem zakończonym łukiem pełnym. Do wejścia prowadzą schody oraz umieszczona po obu stronach rampa z podjazdami. Wejście otaczają bonie zdobione uproszczonymi motywami roślinnymi. Po bokach drzwi umieszczono po dwa prostokątne okna z nadświetlem zamkniętym półkoliście, które są zabezpieczone ozdobnymi kratami. Części parterową od pierwszej kondygnacji oddziela profilowany uskokowo gzyms. Na wysokości od pierwszej do czwartej kondygnacji biegną żłobkowane pilastry zwieńczone kapitelami i dekoracją złożoną z motywów geometrycznych. Pomiędzy ryzality zostały wpisane prostokątne, sześciodzielne okna. Całość wieńczy gładka ściana attyki. Elewacja północno-wschodnia, od strony ul. Piotra Skargi, jest szersza od fasady głównej. Po bokach znajdują się trójosiowe ryzality. Część parterowa, analogicznie do elewacji południowo-zachodniej, jest wyróżniona boniowaniem. Umieszczono w niej dwuskrzydłowe drzwi wejściowe oraz rząd okien zamkniętych półkoliście. Na ryzalitach bocznych, na wysokości czterech kondygnacji zastosowano żłobkowane pilastry zwieńczone kapitelami pomiędzy które wpisano prostokątne, sześciodzielne okna. Część środkowa fasady jest gładka, nieco cofnięta do tyłu, artykułowana oknami jak w ryzalitach bocznych. Na elewacji południowo-wschodniej zastosowano rozczłonkowanie uskokowe biegnące przez całą wysokość fasady. Gładkie ścianki uskoków, od strony południowej nie są artykułowane oknami. Otwory okienne umieszczone są w skrajnych stopniach. Partia przyziemia wyróżniona jest analogicznym boniowanym cokołem. W pierwszym uskoku znajduje się otwór wejściowy, w który wpisane są prostokątne, drewniane drzwi z nadświetlem. Nad nimi umieszczono prostokątną, kamienną płycinę wypełnioną płaskorzeźbą złożoną z motywów geometrycznych.

Wnętrze ma charakter reprezentacyjny. Hol główny zdobiony jest różnobarwnym marmurem, białymi stiukami, złoceniami i brązami. Charakterystycznym elementem są filary o kwadratowym przekroju z kryształkowatymi kapitelami oraz lampy o geometrycznych kształtach. Ponad podestem schodów prowadzących na piętro umieszczono witraż wpisany w prostokątne, trójdzielne okno. Przedstawienie składa się z elementów geometrycznych tworzących abstrakcyjną kompozycję. W jej centrum znajduje się napis: „A 1930 D”, a poniżej widnieją dwa skrzyżowane źdźbła. Hol główny prowadzi do sali operacyjnej. Oba pomieszczenia są od siebie oddzielone dwuskrzydłowymi, wahadłowymi drzwiami, które znajdują się na osi drzwi głównych. Sala operacyjna została częściowo przekształcona. Z pierwotnych elementów zachowały się filary, które otaczają salę i podtrzymują architraw. Nad wejściem głównym umieszczono zegar w marmurowej oprawie. Wyróżnia się różnorodnością użytych materiałów, zastosowano m.in. różnobarwny marmur, stuki i złoceniami. Sufity mają formy kasetonowe. Gabinety i sala konferencyjna zlokalizowane są na pierwszym piętrze. W sali konferencyjnej zachował się oryginalny parkiet.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Obecnie jest to siedziba banku.

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 28-01-2016 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.102943