Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła parafialnego pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła - Zabytek.pl

zespół kościoła parafialnego pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła


kościół XV w. Kamionka

Adres
Kamionka

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. lubartowski, gm. Kamionka - miasto

Jeden z większych i starszych murowanych kościołów Lubelszczyzny, ukształtowany w kilku fazach budowlanych od XV/XVI do k.

XIX wieku. Wewnątrz bogate wyposażenie z w. XVIII.

Historia

Początki parafii są słabo udokumentowane. Pierwszy kościół, prawdopodobnie jako filialny parafii w Dysie, istniał w l. 1459-63. Parafia po raz pierwszy wzmiankowana w 1531 r. Obecny kościół wzniesiony zapewne na przełomie XV i XVI wieku. W l. 1570 - 1610 r. zamieniony na zbór ariański. W 1656 r. częściowo zniszczony przez Szwedów wraz z miasteczkiem, odbudowany w l. 1675-9. Powiększony w 1734 r. przez dodanie zakrystii i skarbca na przedłużeniu prezbiterium oraz kaplicy Pana Jezusa po pd. stronie prezbiterium. Kościół gruntownie restaurowany w l. 1894-7, z założeniem nowych sklepień i dodaniem kaplicy Matki Boskiej od pn., kruchty od frontu i przedsionka przy zakrystii.

Brama-dzwonnica wzniesiona ok. 1781 r., ogrodzenie z kapliczkami - w k. XVIII wieku. Kaplica grobowa Weyssenhoffów (dziedziców pobliskich Samoklęsk) zbudowana w l. 1848-59 wg proj. arch. Ludwika Szamoty.

Kościół częściowo uszkodzony podczas I wojny światowej. Remontowany w 1938, 1953 r., generalnie w l. 1972-3, po raz ostatni w l. 2010 - 201 (wraz z innymi obiektami wchodzącymi w skład zespołu).

Przy kościele znajduje się plebania z ok. poł. XVIII w., przebudowana w XIX w. (nie wpisana do rejestru zabytków).

Opis

Zespół kościelny usytuowany na osi uliczki wyprowadzonej z zach. narożnika rynku. W skład zespołu wchodzi kościół, kaplica grobowa, brama-dzwonnica i ogrodzenie z kapliczkami.

Kościół. Orientowany. Późnogotycki, z późniejszymi przekształceniami. Jednonawowy, składający się z wydłużonej, pięcioprzęsłowej nawy oraz węższego i niższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, które później przedłużone o nieco węższą, równą mu wysokością i również zamkniętą trójbocznie zakrystię ze skarbcem na piętrze i niewielkim przedsionkiem od pd. Po obu stronach prezbiterium dostawione prostopadle prostokątne kaplice. Od zach. prostokątna kruchta szerokością zbliżona do nawy (k. XIX), w narożu pn.-zach. cylindryczna wieżyczka z klatką schodową, od pd. d. kruchta (XVIII).

Kościół murowany z cegły, otynkowany (część murów o układzie gotyckim, ściana pd. nawy od połowy wtórnie nadbudowana). Elewacje pierwotnie opięte dwuuskokowymi skarpami (pozostałości zachowane w partii zach.), przekształconymi w XVIII w. w półkolumny. Fasada poprzedzona okazałą kruchtą o opilastrowanych narożach, z wejściowym głównym umieszczonym w arkadzie o bogato profilowanej archiwolcie. W górnej partii fasada rozczłonkowana pilastrami, zwieńczona późniejszym szczytem o podziałach lizenowych; szczyt wsch. (zapewne z XVII-XVIII w.) o falistym wykroju, podzielony pilasterkami. Naroża kaplic i kruchty pd. zaokrąglone, ujęte pilastrami. Wszystkie elewacje (za wyjątkiem prezbiterium) zwieńczone uproszczonym belkowaniem. Otwory okienne wydłużone, zamknięte półkoliście, w części prezbiterialnej umieszczone w arkadowych wnękach, w nawie zwieńczone odcinkami gzymsów. Dachy nad poszczególnymi częściami budowli dwuspadowe, nad prezbiterium i zakrystią zamknięte trójpołaciowo, pokryte blachą (pierwotnie dachówką). Na kalenicy nawy neogotycka wieżyczka na sygnaturkę z ażurową latarnią. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami (XIX). Ściany nawy rozczłonkowane pilastrami. Otwór tęczowy i arkady do kaplic zamknięte łukami półkolistymi. Wewnątrz zachowane bogate wyposażenie, m.in. komplet rokokowych ołtarzy, ambona i chrzcielnica z 3. tercji XVIII w., feretrony i obrazy (XVII-XX), klasycystyczny nagrobek Granowskich wykonany w 1821 r. w Rzymie przez Leonarda Biglioschi.

Kaplica grobowa Weyssenhoffów. Klasycystyczna. Usytuowana na osi fasady kościoła. Wzniesiona w formie rotundy, murowana z cegły i otynkowana. Pod kaplicą krypta. Wnętrze nakryte dwuuskokową pozorną kopułą, ściany o podziałach ramowo-lizenowych, z płytkimi arkadami, zwieńczone gzymsem. Elewacje gładkie, ozdobione w górnej części fryzem z rozetami oraz wąskim gzymsem pod okapem. Wejście ujęte żeliwnym portalem z datami 1843, 1848,1857 i literami L H W., powyżej tablica z napisem „Grób Weyssenhoffów”. Wewnątrz żeliwny nagrobek gen. Jana Weyssenhoffa i jego żony Tekli z Otffinowskich.

Brama-dzwonnica. Barokowo -klasycystyczna. Wzniesiona na planie prostokąta, dwukondygnacyjna, z półkoliście zamkniętymi otworami dzwonnymi. Naroża dzwonnicy ujęte pilastrami toskańskimi w wielkim porządku podtrzymującymi belkowanie. Po bokach murki parawanowe, w których otwory bramne (pn. częściowo zamurowany) zamknięte łukami koszowymi, połączone z dzwonnicą spływami wolutowymi. Dzwonnica murowana z cegły i otynkowana, nakryta dachem namiotowym pod blachą, zwieńczonym pazdurem z krzyżem.

Ogrodzenie cmentarza kościelnego z k. XVIII w. (odcinek zach. późniejszy). Murowane z cegły i częściowo otynkowane, w formie przęseł wydzielonych filarkami, z arkadowaniem wewnątrz i częściowo zewnątrz. Przy ogrodzeniu dwie kapliczki oraz kostnica, na cmentarzu dwa kamienne nagrobki i tablica w murze rodziny Granowskich.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 10-02-2017 r.