Historia

Kamion, to dawne miasteczko na Wyżynie Wieluńskiej, leżące na prawym brzegu rzeki Warty, w miejscu przeprawy przez rzekę traktu handlowego wiodącego z Rusi na Śląsk. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1382 r. Przed 1462 r. Kamion miał już zapewne nadane prawa miejskie (w aktach kościelnych występuje zapis „quondam oppidum”, czyli niegdyś miasto), które utracił prawdopodobnie pod koniec XVI i XVII w. Kaplica zbudowana została po 1765 r., na miejscu dawnej. Kościół filialny w Kamionie, określany w źródłach także jako kaplica należąca do parafii w Mierzycach, istniał już w XVI wieku, dokumentuje to zapis w Liber beneficiorum z 1521 r. Pierwsze wezwanie i opis kaplicy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny pojawia się w aktach Archidiecezji Gnieźnieńskiej z 1669 r. Była to budowla kryta gontem, wyposażona w trzy ołtarze: główny - p.w. Najświętszej Marii Panny, dwa boczne: św. Anny i Najświętszej Marii Panny oraz pięciogłosowe organy. W protokołach wizytacji z 1720 r. pojawia się drugie wezwanie kaplicy - św. Walentego Męczennika, jednak podczas kolejnych wizytacji wymienia się tylko wezwanie maryjne. W połowie XVIII w., z uwagi na zły stan kaplicy zaprzestano jej użytkowania i w rezultacie ją rozebrano. Na jej miejscu, po 1765 r., zbudowano nową z wykorzystaniem materiału rozbiórkowego z poprzedniej świątyni. W latach 1894 i 1900 kaplicę gruntownie odnowiono, co dokumentuje zapis na bierwionie jej południowej ściany „FI. Kr.1894 1900”, Prawdopodobnie wówczas dobudowano przedsionek od południa. Ostatni remont kaplicy wykonano w 2001 roku.

Opis

Kamion położony jest około 15 km na pd.-wsch. od Wielunia, przy lokalnej drodze prowadzącej z Mierzyc do Działoszyna. Kaplica usytuowana jest w centrum wsi, na rozstaju lokalnych dróg. Teren wokół kaplicy wygrodzony jest drewnianym płotem z podmurówką, dostępny od strony pd. Kaplica założona jest na planie zbliżonym do kwadratu, z wejściem centralnie umieszczonym w ścianie pd. Od tej strony przylega do niej nowszy przedsionek z przełomu XIX i XX w. Główny, pierwotny człon kaplicy, w formie sześcianu nakrywa wydatny i stromy dach namiotowy, czteropołaciowy, z silnie wysuniętym okapem, zwieńczony sygnaturką. Przylegający do kaplicy od strony pd. prostopadłościenny przedsionek nakryty jest niskim dachem pulpitowym. Kaplica wykonana została z drewna dębowego, w konstrukcji zrębowej. Bierwiona ociosane w formie tzw. półdrzew, z oblinami na krawędziach, połączone w węgłach na nakładkę. Wnętrze kaplicy nakrywa strop drewniany belkowy z dolnym pułapem. Dach kryty gontem, o konstrukcji złożonej z środkowego słupa, tzw. króla i opierających się na nim krokwi. Ściany przedsionka w konstrukcji słupowej, z zewnątrz oszalowane pionowymi deskami z listwowaniem. Elewacje kaplicy z odsłoniętym zrębem, pozbawione dekoracji. Wnętrze jednoprzestrzenne, z widocznymi płasko opracowanymi powierzchniami bierwion. W ścianach pn. i wsch. niewielkie okrągłe okienka wycięte w konstrukcji zrębu. Na osi ściany pd. znajduje się otwór drzwiowy ujęty wydatnym, ciesielsko opracowanym obramieniem zwieńczonym łukiem dwuramiennym. Drzwi o konstrukcji deskowo-listwowej, zaopatrzone są w kuty skobel i kowalski zamek z szyldzikiem oraz ozdobnie opracowane zawiasy pasowe. Na pd. ścianie kaplicy, po wsch. stronie wejścia, na bierwionie zostały wycięte litery i daty: „Fl. Kr./1894/1900”, odnoszące się zapewne do remontu budowli oraz być może jej fundatora lub wykonawcy.

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym z administratorem parafii w Toporowie.

Oprac. Elżbieta Cieślak, 15.12.2014 r.