założenie dworsko-ogrodowe - Zabytek.pl
Adres
Kamienny Dwór
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. bielski, gm. Wyszki
Ostatnią przed II wojną światową właścicielką dworu była Aleksandra Piłsudska, wdowa po Marszałku Józefie Piłsudskim, która tu przemieszkiwała, szczególnie latem. Założenie nie jest pozbawione walorów artystycznych. Uwidaczniają się one w drewnianym lamusie, drewnianym dworze oraz murowanym dworze - zaprojektowanym przez znanego inżyniera Zygmunta Protassewicza, budowniczego pensjonatu Patria w Krynicy-Zdroju, należącego do śpiewaka Jana Kiepury. Zygmunt Protassewicz (1899-1991), był odznaczony m.in. Orderem Wojennym Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych za wojnę polsko-bolszewicką 1920 r., a w życiu prywatnym mężem znanej aktorki Jadwigi Smosarskiej (1898-1971).
Historia
Pierwszy dwór w Wólce Pietkowskiej (nazwa dóbr, z których wyodrębnił się później majątek Kamienny Dwór) istniał już w XVII w. i należał do Tomasza Karpia. W XVIII w. dobra były własnością m.in. możnej na Podlasiu rodziny Kuczyńskich, a następnie do Starzeńskich. To ci ostatni rozbudowując założenie w końcu XVIII w. wznieśli istniejący do dziś drewniany lamus. Starzeńscy wybudowali również w 1atach poł. XIX w. drewniany, otynkowany dwór (nazwany dziś starym) i przekształcili park dworski. W 2. poł. XIX w. właścicielami założenia zostali Kosińscy, którzy w końcu tego stulecia, zmierzając do podniesienia rentowności dóbr, znacznie je rozbudowali nastawiając się na produkcję ogrodniczą. Pojawiła się wówczas nowa nazwa Kamienny Dwór, która zapewne związana była z powstałymi wówczas sadami ogrodzonymi kamiennym murem. W latach 30. XX w. wskutek bankructwa ówczesnego właściciela Mariana Kosińskiego majątek został wystawiony na licytację. Właścicielką założenia została Aleksandra Piłsudska, wdowa po marszałku Józefie Piłsudskim. W latach 1936-1937 wzniesiono tu murowany dwór (zwany nowym) zaprojektowany przez Zygmunta Protassewicza. Wówczas dwór drewniany zaczął pełnić funkcję oficyny. Podczas II wojny światowej majątkiem zarządzali najpierw Sowieci, a potem Niemcy. Po wojnie założenie przejął PGR, a po jego likwidacji w 1993 r. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie własność prywatna.
Opis
Założenie dworskie w Kamiennym Dworze położone jest na północny-zachód od zabudowań wsi Wólka Pietkowska, po zachodniej stronie drogi wiodącej z Pietkowa do Wólki Pietkowskiej. Ma kształt nieregularnego wielokąta. Składa się z następujących części: parku, ogrodów-sadów i części gospodarczej. Granice sadów wyznaczają szpalery drzew. Południowo-wschodni i południowy narożnik zespołu ogrodzone są kamiennym murem. W centralnej części parku znajduje się klasycystyczny dwór (stary), wybudowany w poł. XIX w. na rzucie prostokąta z gankiem w elewacji frontowej, nakryty dachem naczółkowym. Jest to obiekt drewniany, tynkowany, kryty blachodachówką. We wschodniej części parku usytuowany jest dwór murowany (nowy z lat 1936-1937), na planie nieregularnego wieloboku, kryty wysokim dachem wielospadowym, pokrytym blachą. W północnym narożu parku przy drodze oddzielającej teren parku od części gospodarczej zachował się pochodzący z końca XVIII w. drewniany lamus, wybudowany na planie prostokąta, nakryty wysokim czterospadowym dachem. Elewacja frontowa z podcieniem wspartym na sześciu słupach. Lamus kryty wiórem.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 15.12.2014 r.
Rodzaj: dwór
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_ZE.16159, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_ZE.14127