i za specjalnym zezwoleniem austriackiego cesarza Józefa I. Przypuszczalnie dzieło pochodzącego z Tallina wybitnego śląskiego architekta Martina Frantza. Wybitny przykład świątyni późnobarokowej.

Historia

Kościół wzniesiony w latach 1709-30, zapewne wg projektu Martina Frantza. Jednocześnie budowa domu pastorów, szkoły łacińskiej i szkoły dla dziewcząt. W latach 1927-28 remont wieży. Po 1945 r. nieużytkowany popadł w częściową ruinę. Towarzyszące mu budynek plebanii oraz siedzibę gminy rozebrano. Część wyposażenia wnętrza przeniesiono do kościoła garnizonowego w Warszawie. W latach 1959-64 kolejny remont z adaptacją na świątynię katolicką w trakcie którego przebudowa wnętrza i demontaż większości wystroju (m.in. drugiego poziomu empor).

Opis

Budowla usytuowana na południe od centrum miasta, u stóp masywu Góry Kościelnej. Otoczona przez obszerny cmentarz, pełniący obecnie rolę przykościelnego skweru. Utrzymana w stylu barokowym, orientowana, osadzona na kamiennym cokole budowla na planie krzyża greckiego o ramionach długości 14 m z dostawioną od zachodu wieżą na planie kwadratu. Od wschodu niższa, pięcioboczna zakrystia. Korpus nakryty dachem łamanym, wieża zwieńczona baniastym hełmem z prześwitem. Elewacje tynkowane, opięte lizenami z wysokimi, półkoliście zamkniętymi oknami wyposażonymi w stolarkę o drobnych podziałach kwaterowych. W zwieńczeniu mocno wyładowany gzyms koronujący. Wieża w górnej części ujęta parami pilastrów na cokołach. Portal głównego wejścia w przyziemiu wieży, zamknięty wspartym na konsolach łukiem półkolistym z kluczem i zwieńczony gierowanym, otwartym dołem, półkolistym naczółkiem w którego polu tablica inskrypcyjna. Wnętrze nakryte wspartą na pendentywach, obniżoną kopułą o średnicy 14 m na skrzyżowaniu naw i sklepieniami kolebkowymi w ramionach. W każdym z ramion czworoboczne klatki schodowe. W nawach drewniane empory wsparte na kolumnach jońskich. Z pierwotnego wyposażenia zachowana krata wejścia głównego oraz barokowe epitafia, wtórnie umieszczone na balustradzie schodów zewnętrznych po północnej stronie kościoła. Na otaczającym cmentarzu barokowa kaplica rodziny Engmann z 1805 r. oraz monumenty upamiętniające poległych w wojnie prusko-austriackiej z 1866 r.

Wnętrze kościoła dostępne w godzinach nabożeństw. Informacja w parafii.

Oprac. Piotr Roczek, 18.06.2015 r.