Zespół fabryczny jest dziełem rodziny Fibigerów wielce zasłużonej dla historii miasta Kalisza. Zabudowa fabryki w istotny sposób kształtuje przestrzeń architektoniczną tej części miasta.

Historia

Fabryka fortepianów w Kaliszu od samego początku związana jest z rodziną Fibigerów. Gustaw Arnold Fibiger I (1847 - 1915), syn przybyłego ze Śląska stolarza założył własną pracownię naprawy fortepianów w 1873 r. na zapleczu Hotelu Polskiego przy obecnej Al. Wolności. W 1878 r. ukończył swój pierwszy fortepian. Data ta jest początkiem istnienia firmy Arnold Fibiger. W 1884 r. zakład zatrudniający 14 pracowników wytworzył 60 instrumentów. Firma zyskując kolejne nagrody (medale, srebrny w 1885 r. oraz złoty w 1890 na wystawie w Warszawie) stała się nie tylko znaną w Królestwie Polskim, ale również na terenie Rosji. Budynki pierwszej fabryki A. Fibigera istniejące do dziś przy zbiegu ul. Nowej, ob. Złotej i ul. Szewskiej, ob. ul. Chopina 9 powstały w l. 1898-1900. W następnych kilkunastu latach firma zdobywała kolejne medale: Grand Prix w Paryżu i Londynie, Częstochowie, Rostowie nad Donem, Stawropolu. Odlewy tych medali (rewersy i awersy) umieszczano sukcesywnie na elewacji fabryki, gdzie widnieją do dziś. W 1911 r. istniejący budynek fabryczny powiększono. Tuż przed wybuchem I wojny światowej w fabryce pracowało ponad 200 osób. Rocznie wytwarzano ponad 1000 instrumentów, z czego 90% eksportowano na rynek rosyjski. W czasie bombardowania Kalisza w 1914 r. zakład ulega częściowemu zniszczeniu. Po zakończeniu wojny zakład odbudowuje Gustaw Arnold Fibiger II (1881-1926). Po jego śmierci firmę prowadzą spadkobiercy i sprowadzony z Wiednia Karol Broniszowski. W 1939 r. zarządzanie fabryką przejmuje wnuk założyciela Gustaw Arnold Fibiger III (1912 - 1989). W okresie II wojny w fabryce wytwarzano meble. W 1945 r. fabryka przechodzi pod zarząd państwowy, a jej dyrektorem od 5 maja 1945 r. zostaje wnuk założyciela. W styczniu 1947 roku zbudowano po wojnie pierwsze pianino. Dnia 24 listopada 1948 r. fabrykę znacjonalizowano i przekształcono w przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia”. Od 1 sierpnia 1949 r. Gustaw A. Fibiger został jej dyrektorem. Od 1953 r. pracował na stanowisku głównego konstruktora. To dzięki niemu powstał fortepian gabinetowy M-165, który na Targach Muzycznych we Frankfurcie nad Menem w 1973 r. otrzymał srebrny medal. W l. 1950-1977 fabryka „Calisia” wyprodukowała ponad 5600 pianin, z czego 2300 wyeksportowano oraz 876 fortepianów (171 na eksport). „Calisia” sprzedawala instrumenty do 37 krajów na całym świecie. Zakłady rozbudowane zostały w latach 1947 oraz w 1954. W 1954 r. powstało jedyne w Europie Technikum Budowy Fortepianów. Szkoła ta wykształciła i wychowała wielu wybitnych fachowców. W l. 1955-1964 jej dyrektorem był Gustaw A. Fibiger. W 1997 r. spadkobiercy Fibigera, zrzekli się praw do fabryki, po otrzymaniu odszkodowania. Willa mieszkalna obok fabryki został sprzedana. Obecnie znajduje się w niej restauracja i hotel „Roma”. W 1998 r. fabryka przekształcona została w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W 2003 r. fabryka obchodziła 125-lecie swego istnienia. Dnia 23 sierpnia 2007 r. fabryka postawiona została w stan likwidacji. Obecnie zabudowa pofabryczna znalazła się w rękach prywatnych.

Wraz z zaprzestaniem produkcji fortepianów i pianin w ostatniej w Polsce tego typu fabryce, sprzedane zostało również prawo do używania nazwy Calisia. W 2010 r. nastąpiło przejęcie praw do znaku CALISIA przez VERSHOLD i uruchomienie produkcji fortepianów poza granicami Polski. W 2010 roku została zaprojektowana i wyprodukowana limitowana edycja 100 sztuk fortepianów sygnowanych logo CHOPIN 2010 - CALISIA special edition - 200 Anniversary of Chopin.

Tradycje fabryki „Calisia” godnie kontynuuje niemiecka firma Schimmel. Rocznie z Kalisza wyjeżdża w świat 740 tych instrumentów, a w przyszłym roku będzie ich znacznie więcej. W „Calisii” nie powstawało ich tyle nawet w czasach największej świetności firmy. Rocznie w kaliskiej fabryce firmy Schimmel ze 130-letnią tradycją produkuje się setki fortepianów i pianin, które trafiają na polski i międzynarodowy rynek. W Kaliszu Schimmel działa od nieco ponad dekady, ale znawcom dobrych instrumentów muzycznych ta marka znana jest od długich lat. Schimmel to uznany niemiecki producent fortepianów i firma rodzinna od czterech pokoleń.- Produkujemy w tym roku łącznie 600 pianin i 140 fortepianów. W przyszłym roku zakładamy produkcję rzędu 900 pianin i 200 fortepianów - mówi Paweł Szymkowiak, dyrektor generalny Schimmel Pianos w Kaliszu (źródło strona internetowa).

Opis

Zespół dawnej Fabryki Fortepianów Arnolda Fibigera powstał na terenie dawnej osady Piskorzewie, usytuowanej na pn.-zach. od lokacyjnego miasta. Na terenie Piskorzewia powstawała zabudowa przemysłowa w XIX stuleciu. Zabudowa zajmuje podłużną działkę po wschodniej stronie ul. Złotej oraz po północnej stronie ul. Chopina. Budynek produkcyjny zwrócony jest elewacją szczytową do ul. Chopina, a elewacją wzdłużną w stronę ul. Złotej. Na wschód od niego pobudowana została willa właściciela fabryki, która frontem zwrócona jest na ul. Chopina. Od ulicy oddziela ją ogrodzenie oraz teren niedużego ogrodu.

Fabryka fortepianów w Kaliszu wzniesiona została na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej bryle. Budynek podpiwniczony, czterokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, pod czterospadowym dachem, pierwotnie krytym blachą, obecnie papą na deskach. Fabryka składa się z czterech członów, które były dobudowywane kolejno od strony północnej. Dwa pierwsze człony zbudowane z czerwonej ceramicznej cegły, wypalanej beztlenowo w niskiej temperaturze, trzeci z cegły, otynkowany, a czwarty w konstrukcji szkieletowej z elementów żelbetowych, z wypełnieniem z cementowej, białej cegły.

Najstarsza część budynku o symetrycznej 11-osiowej elewacji z dwoma 2-osiowymi skrajnymi ryzalitami, z 3-osiową elewacją szczytową. Drugi ceglany człon również 11-osiowy z jednym 2-osiowym ryzalitem bocznym. Elewacje posiadają typową dla architektury fabrycznej 2 poł. XIX wieku ceglaną dekorację w postaci fryzów kordonowych i wieńczących. Otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym. Pomieszczenia pofabryczne obecnie bez wyposażenia o betonowych podłogach, pokrytych parkietem z drewnianych klepek. W podłogach wmontowane były drewniane prowadnice umożliwiające przesuwanie pianin i fortepianów wózkami do wind. Pierwotnie hale były bez podziałów, obecnie poprzedzielane ścianami murowanymi z cegieł.

Zabytek dostępny z zewnątrz. Willa będąca hotelem i restauracją dostępna dla gości.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-12-2015 r.