Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko - Zabytek.pl

grodzisko


grodzisko IX – XIII w. Kalisz

Adres
Kalisz

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Kalisz, gm. Kalisz

Gród w Kaliszu należał do czołowych ośrodków państwa wczesnopiastowskiego.Był stolicą kasztelanii oraz siedzibą władzy książęcej i kościelnej.

Stanowił ważny punkt na skrzyżowaniu dalekosiężnych szlaków handlowych z Niemiec na Ruś oraz znad Bałtyku do Czech, na Morawy i Węgry.

Usytuowanie i opis

Grodzisko usytuowane jest na piaszczystym wyniesieniu terasy zalewowej Prosny. Pierwotnie były to piaszczyste wysepki w rozlewiskach meandrującej rzeki, której główny nurt przebiegał najpierw na wschód, potem na zachód od grodu. Obiekt znajduje się ok. 2 km na południe od centrum miasta, w dzielnicy Kalisza - Zawodzie. Miejsce nazywane jest lokalnie „Góry Szwedzkie”.

Grodzisko jest założeniem dwuczłonowym o kszałcie owalu wydłużonego na osi północ-południe. Zajmuje ono powierzchnię 19 766 m2. Ze względu na położenie i widoczną w terenie formę stanowi element dominujący w krajobrazie ziemi kaliskiej. Utworzenie rezerwatu na grodzisku zapoczątkowane zostało szeregiem rekonstrukcji najważniejszych elementów zabytkowych warownii. Odtworzono fundamenty i przyziemie kolegiaty oraz zarys kościoła drewnianego. Zrekonstruowano bramę wjazdową wraz z mostem oraz palisadę poprzedzoną ostrokołem. Odtworzono wieżę na koronie wału, wał w konstrukcji skrzyniowej oraz budynki mieszkalne o różnej konstrukcji ścian. W większości elementy te powstały w miejscu odkrycia reliktów zabytków. Na majdanie grodziska odtworzono też kamienny kurhan z okresu wczesnosłowiańskiego. Zróżnicowanie chronologiczne obiektu wyznaczają odpowiednio skomponowane pasy zieleni.

Historia

Gród w Kaliszu funkcjonował w okresie wczesnego średniowiecza, IX - XIII w. Ustalono kilka faz jego użytkowania . Początki budowy grodu sięgają IX w. Obiekt wzniesiono na miejscu starszego (VII-VIII w.) cmentarzyska ciałopalnego. Kolejny etap funkcjonowania (X-XI w.) wiązał się z włączeniem grodu do państwa Piastów. Powiększono wówczas jego powierzchnię, którą opasano rozbudowanymi umocnieniami. Od strony południowej przylegało do grodu podgrodzie. Na XI wiek przypadają liczne przebudowy w obrębie warowni, a także budowa pierwszego na grodzie, drewnianego kościoła. Szczyt świetności ośrodka przypada na XII - pocz. XIII wieku. Związany jest z panowaniem Mieszka III Starego (ok. 1122-1202). Z jego inicjatywy wzniesiono ok. poł. XII w. kamienną kolegiatę pw. Św. Pawła, która miała pełnić rolę nekropoli władców Kalisza. Zdobycie Kalisza w 1233 r. przez księcia śląskiego Henryka Brodatego, zburzenie starego i pobudowanie nowego grodu w innym miejscu zapoczątkowało upadek Zawodzia. Do całkowitego zniszczenia przyczyniły się liczne powodzie oraz najazd Krzyżaków w roku 1331. Od tego czasu miejsce to straciło na znaczeniu.W 2007 r. na terenie grodziska utworzono Rezerwat Archeologiczny-Kaliski Gród Piastów.

Stan i wyniki badań

Zainteresowanie naukowe grodziskiem sięga połowy XIX wieku. W 1885 r. sporządzono pierwsze pomiary i plan grodziska. Pierwsze badania wykopaliskowe na grodzisku przeprowadził w 1903 r. Włodzimierz Demetrykiewicz. Podczas badań pod kierunkiem Iwony i Krzysztofa Dąbrowskich (1958-1965 r.) odsłonięto fundamenty XII-wiecznej kolegiaty romańskiej pw. św. Pawła. Okazałą budowlę z prezbiterium, wieżą i witrażami wzniesiono z ciosów piaskowca kwarcytowego łączonych zaprawą wapienną. Według źródeł pisanych w świątyni tej pochowany został książę Mieszko III (1202 r.) i jego wcześniej zmarły syn (1193 r.) Mieszko. Zły stan zachowania obiektu i kości nie pozwala na bezsporną lokalizację pochówków obu książąt. Teren wokół świątyni zajmował cmentarz, na którym odkryto kilkadziesiąt grobów szkieletowych.

Rozpoznano też kamienno-drewniano-ziemne umocnienia grodu z trzech faz użytkownia wraz z wieżą obronną z pocz. XIII w. Wśród reliktów zabudowy grodu odkryto XI-wieczny, drewniany budynek interpretowany jako chata zarządcy grodu. Wewnątrz chaty znaleziono m.in. beczkę, czaszki koni i rusko-bizantyjską plombę ołowianą z wyobrażeniem rycerza z włócznią. Kolejne badania na stanowisku przeprowadził zespół Tadeusza Baranowskiego w latach 1983-1992. Pod fundamentami kolegiaty św. Pawła odkryto wówczas relikty najstarszego drewniano-glinianego kościoła z I poł. XI w., na miejscu którego w II poł. XI w. postawiono prawdopodobnie jednonawową świątynię kamienną.

Obiekt dostępny. Rezerwat Archeologiczny „Kaliski Gród Piastów”(Oddział Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu) czynny dla zwiedzających od maja do września.

oprac. Barbara Iwanicka - Pinkosz, OT NID w Poznaniu, Pracownia terenowa w Trzebinach, 21-10-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Waldemar Rusek Rusek.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_30_AR.38749