Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz prawosławny - Zabytek.pl

cmentarz prawosławny


cmentarz obrządku wschodniego 1774 r. Kalisz

Adres
Kalisz

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Kalisz, gm. Kalisz

Cmentarz prawosławny przy Rogatce w Kaliszu powstały w 1774 r.jest obok cmentarzy rzymsko-katolickiego i ewangelickiego, świadectwem wielokulturowej historii miasta.

Na terenie cmentarza pochowano oprócz Macedończyków, pierwszych wyznawców prawosławia, przed 1918 r. wielu wyższych rangą urzędników władz zaborczych, a także oficerów wojsk carskich. Nagrobki oraz grobowce prezentują mimo zniszczeń wysoką wartość artystyczną.

Historia

Kalisz, miasto leżące przy ważnych szlakach handlowych, od początku swego istnienia było ośrodkiem, w którym spotykali się przedstawiciele różnych narodów, religii i kultur. Widoczne to było zwłaszcza w okresie polokacyjnym oraz w okresie przyspieszonej industrializacji w pierwszej poł. XIX w. W średniowieczu byli to głównie Niemcy oraz Żydzi. To już w 1261 r. Statut Kaliski brał w opiekę księcia przybywających do miasta Żydów. W poł. XVIII w. osiedlali się w Kaliszu a także w większych miastach Wielkopolski Macedończycy, o wyznaniu bizantyjsko-greckim. Kupcy handlujący węgierskim winem przybywali do Polski nie bezpośrednio z Macedonii, ale z Węgier. Przez mieszkańców miasta nazywani byli Grekami. Liczba osób tego wyznania wzrastała powoli. W 1793 r. mieszkało w Kaliszu 41 osób, a w 1804 r. - 60. Po 1815 r., gdy Kalisz znalazł się na terenie zaboru rosyjskiego do miasta zaczęli napływać rosyjscy urzędnicy z rodzinami oraz odziały kozaków, wyznania prawosławnego. Liczba wyznawców wahała się w zależności od tego, czy Kalisz był stolicą guberni, czy też nie. Po II wojnie światowej liczba prawosławnych w Kaliszu spadła do kilkunastu osób.

Opis

Cmentarz prawosławny, zwany też greko-rosyjskim usytuowany jest na niewielkim wzgórzu, przy ul. Górnośląskiej 8, nieopodal Rogatki, naprzeciwko cmentarza rzymsko-katolickiego i ewangelickiego. Od zachodu widok na cmentarz zasłania blok mieszkalny. Od strony ulicy w miejscu dawnego podjazdu znajdują się schody, które prowadzą do klasycystycznej bramy, ujętej po obu stronach otynkowanym murem z wyższymi słupkami. Założony na planie pięcioboku zbliżonego do kwadratu, zajmuje powierzchnię 0,315 ha. Jego obszar podzielono na kwatery, z główną aleją na osi bramy frontowej, zamkniętą kaplicą Kononowa z k. XIX w. Na cmentarzu zachowany bogaty drzewostan składający się z dębów, kasztanowców i klonów.

Klasycystyczna brama pierwotnie pokryta była boniowanym tynkiem ze sztukatorskimi elementami wieńczącego gzymsu. Znajdowały się również na niej napisy w jęz. rosyjskim. Elementy te zniszczono w czasie remontu w l. 60. XX w. Na froncie zachowały się natomiast dekoracyjne naczółki nad niższymi od bramy furtami bocznymi i płaskorzeźbione wieńce. W trakcie remontu, w l. 60. XX w., prawdopodobnie wymieniono drewniane ażurowe wrota bramy oraz drewniane drzwi we furtach na metalowe. Brama zwieńczona jest wydatnym gzymsem z metalowym krzyżem.

Przed 1918 r. na cmentarzu chowano wyższą rangą urzędników władz zaborczych wyznania prawosławnego, a także oficerów i generalicję wojsk carskich. Zaraz przy bramie znajdują się groby pułkowników. Wyróżnia się grób pułkownika Łukowkina, dowódcy 28 Pułku Kozackiego zmarłego w 1838 r. Na jego grobie postawiono klasycystyczny pomnik z piaskowca złożony z cokołu i ułamanej, kanelowanej kolumny, zwieńczonej wazą z podwieszanymi chustami. Na cokole zachowała się ryta inskrypcja, a na trzonie kolumny - płaskorzeźba uskrzydlonej klepsydry, symbolizującej upływ czasu. W północnej części cmentarza znajduje się komora grobowa, w której pochowano został w 1858 r. książę Aleksander Siergiejewicz Golicyn IV, rosyjski generał -major, naczelnik Wojennego Okręgu Kaliskiego. Nie istnieje 2,5 metrowy pomnik, ozdobiony niegdyś licznymi emblematami wojskowymi, który znajdował się na tej komorze grobowej. Nieopodal znajdują się dwa kamienne krzyże żołnierzy, jeden z nich pochodzi z 1829 r. i jest jednym z najstarszych na cmentarzu. W części pd.-zach. cmentarza znajduje się piaskowcowy pomnik nagrobny Jekateriny Borysowicz i jej zmarłych synów z 1836 r., żony proboszcza Bazylego. Pomnik składa się z dekoracyjnie opracowanego cokołu i wysokiego obelisku zakończonego metalowym krzyżem. W otoczeniu znajdują się proste piaskowcowe płyty z końca XIX i pocz. XX w. W tej części cmentarza znajduje się klasycystyczny grobowiec Katasanowów, Myszkiewiczów i Grabowskich. W nim spoczął w 1900 r. ostatni z tzw. Greków kaliskich Jan (Rayko) Rajko-Grabowski, właściciel księgarni w Kaliszu. Inskrypcję jemu poświęconą wykuto w jęz. polskim na awersie starego krzyża z piaskowca, ustawionego w półkoliście sklepionym prześwicie dolnego członu grobowca wystawionego w 1828 r. Na zamknięciu głównej alei biegnącej od bramy usytuowana jest imponująca neorenesansowa kaplica grobowa Kononowa. Jej elewacje są bogato zdobione boniowaniem, licznymi kolumnami, płycinami i fryzami, a nakryta jest namiotowym dachem z tzw. kokosznikami oraz cebulastym hełmem. W kaplicy pochowano w 1891 r. naczelnika miejskiego więzienia w Kaliszu Ksenofonta Sawielewicza Kononowa, jego syna Pietra, który zmarł jako niemowlę i jego żony.

Zabytek dostępny po uzgodnieniu z Zarządem Parafii Prawosławnej w Kaliszu.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-12-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Waldemar Rusek Rusek.

Rodzaj: cmentarz obrządku wschodniego

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_CM.16268