Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew prawosławna pw. św.św. Piotra i Pawła - Zabytek.pl

cerkiew prawosławna pw. św.św. Piotra i Pawła


cerkiew 1928 - 1930 Kalisz

Adres
Kalisz, Niecała 1

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Kalisz, gm. Kalisz

Cerkiew prawosławna w Kaliszu zbudowana w neoromańskim stylu nosząca wezwanie śś.Piotra i Pawła jest świadectwem wielokulturowej historii miasta i obecności wyznawców wschodniego kościoła.

Przy czynnym obiekcie istnieje parafia farna. Wnętrze obiektu zostało wyposażone w ikonostas i inne sprzęty z wcześniej istniejącej cerkwi. Świątynia otrzymała również wezwanie po swojej poprzedniczce, świętych Apostołów Piotra i Pawła. Obok cmentarza grecko-prawosławnego przy Rogatce Wrocławskiej oraz cmentarza wojskowego na Majkowie cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła przy ulicy Niecałej jest jednym z najważniejszych miejsc, związanych z „prawosławnym Kaliszem”.

Historia

Zatwierdzenie planów budowy miało miejsce w listopadzie 1928 roku.7 kwietnia 1929 roku położono kamień węgielny pod nową świątynię prawosławną. Projekt wyk. Michał Zenowicz. W latach 1929-1930 - budowa cerkwi odbyła się pod kierownictwem inż. Alberta Nestrypke. Do budowy obiektu wykorzystano materiał z rozbieranej cerkwi powstałej w l. 1875-77, a usytuowanej przy obecnym pl. Jana Pawła II. Lata 90. XX wieku - remont świątyni.

Opis

Kalisz - najstarsze miasto w Polsce, ujęte w dziele Ptolemeusza, z poł. II w., usytuowane na wsch. skraju Wysoczyny Kaliskiej nad rzeką Prosną. Pierwsze ślady osadnictwa w tym miejscu pochodzą z VIII w. p.n.e. Pierwszy gród na Zawodziu powstał w X wieku. Przez Kalisz prowadził słynny szlak bursztynowy. Lokacji nowego Kalisza na obecnym miejscu dokonał książę Bolesław Pobożny ok. 1257 roku. Miasto powstałe na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych było zawsze po Poznaniu drugim co do wielkości i znaczenia ośrodkiem w Wielkopolsce. Po 1793 roku znalazło się w zaborze pruskim, a od 1815 w rosyjskim, wówczas było siedzibą guberni. Odsetek prawosławnych w Kaliszu aż do połowy lat 60. XIX wieku był niewielki. Od połowy XVIII wieku zaczęli przybywać do Kalisza uchodźcy z Bałkanów, których nazywano Grekami. Oni to stworzyli w mieście społeczność prawosławną. Później wyznawcami prawosławia była administracja cywilna i wojskowa zaborcy rosyjskiego, gdyż Kalisz był stolicą guberni na terenie Królestwa Polskiego. Tuż przed wybuchem I wojny ludność prawosławna stanowiła ok. 7-9% stałej ludności miasta. Zdecydowaną większością wśród wyznawców byli Rosjanie.

Pierwsza cerkiew powstała w Kaliszu ok. 1818-1825 przy ul. Stanisława, w budynku dawnego klasztoru klarysek i nosiła wezwanie św. Atanazego. Była również w Kaliszu cerkiew garnizonowa od 1832 roku pw. św. Jerzego, którą zlikwidowano po zakończeniu I wojny światowej i odejściu rosyjskich żołnierzy. W latach 1875-77 na obecnym pl. Jana Pawła II zbudowano monumentalną cerkiew o cechach bizantyjskich. Los cerkwi pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła został określony w 1919 roku, gdy podjęto decyzję o jej rozbiórce. Prace rozbiórkowe trwały aż po 1930 rok. Jeden z krzyży tej świątyni wieńczy obelisk „Tysiąclecia Chrztu Rusi 988-1988” na Cmentarzu Wojskowym na Majkowie.

Po 1920 roku do Kalisza przybyli internowani ukraińscy żołnierze atamana Semena Petlury. Dwa obozy istniały do 1924 roku. Na ich terenie oraz w okresie późniejszym zbudowano świątynie prawosławne. Potrzeby społeczności prawosławnej były jednakże większe, w związku z powyższym zatwierdzono w 1928 roku plany budowy nowej cerkwi. We wrześniu 1930 roku oddano cerkiew w użytkowanie.

Cerkiew prawosławna usytuowana na północnym skraju miejskiego parku, przy ul. Niecałej jest obiektem jednonawowym z pseudotranseptem i węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Nawa nakryta dachem namiotowym o czterech połaciach, z sygnaturką. Wieża zwieńczona ośmiobocznym dachem namiotowym zakończonym baniastym hełmem, kulą i krzyżem. Elewacje świątyni tynkowane, w partii korpusu rozczłonkowane za pomocą uskoku cokołu, fryzem arkadkowym oraz gzymsem koronującym. Fasada dwukondygnacyjna, trójosiowa, w dolnej partii z ryzalitem, w którym umieszczono drzwi, obramione archiwoltą dekorowaną ornamentem roślinno-geometrycznym. Fasadę flankują niższe aneksy z blendami, a wieńczy ośmioboczna wieża. Elewacje prezbiterium i aneksów artykułowane cokołem, otworami okiennymi oraz wieńczącym gzymsem.

We wnętrzu nawa poprzedzona kruchtą oraz babińcem. Kruchta mieści schody prowadzące na chór muzyczny otwarty do nawy półkolistą arkadą. Wnętrze zdobi polichromia z motywami krzyży greckich, wici roślinnej i geometryczno-roślinnej. W przyłuczach arkad nawy od strony prezbiterium wizerunki czterech ewangelistów. Na sklepieniu plafon z wizerunkiem Chrystusa Pantokratora i malowidło św. Ducha w promienistej glorii uskrzydlonych główek Serafinów. W cerkwi znajduje się ikonostas z 4 ćw. XIX w. z ikonami MB, Chrystusa Pantokratora, św. Michała, św.św. Piotra i Pawła. Ikona Matki Boskiej, cudem uniknęła zniszczenia w czasie II wojny światowej, gdyż pocisk przeszedł tylko przez szybę, a nie uszkodził obrazu.

Obiekt dostępny po uzgodnieniu. Parafia farna w Kaliszu jest jedną czterech parafii wchodzących w skład dekanatu Łódź, diecezji łódzko-poznańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 16.10.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Waldemar Rusek Rusek.

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.165373, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.47449