Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. zespół myśliwski Julin - Zabytek.pl

d. zespół myśliwski Julin


budynek mieszkalny 1880 r. Wydrze

Adres
Wydrze

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. łańcucki, gm. Rakszawa

Dobrze zachowany zespół pałacyku myśliwskiego w Julinie jest unikalnym przykładem tego typu założenia pałacowo-parkowego.

Odznacza się także wybitnymi walorami krajobrazowymi.

Historia

W 1880 roku w niewielkiej odległości od folwarku Julcin (obecna nazwa Julin) wchodzącego w skład dóbr ordynacji Potockich z Łańcuta, ukończono budowę pałacyku myśliwskiego. Wzniesiono także pozostałe budynki zespołu - służbówkę, zwaną „dyrektorówką”, kuchnię z pokojami dla służby i lodownię. W nowo ukończonym pałacyku drugi ordynat, hrabia Alfred Potocki gościł austrowęgierskiego następcę tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. W latach 1923-1924 r. założono stawy i zbudowano ujęcie wody z oryginalną, samoczynną pompą wodną, tzw. „baranem”. W 1925 roku wybudowano elektrownię i hydrofornię. Pałacyk rozbudowano w 1927 r., a kuchnię i „dyrektorówkę” w 1928 roku. Po 2 wojnie światowej zespół został znacjonalizowany i przejęty przez Lasy Państwowe. Kolejny właściciel - Huta Stalowa Wola - po 1956 r. zaadaptowała go na ośrodek wypoczynkowy. Dobudowano wtedy do budynku kuchni pawilon mieszczący jadalnię, w pn. części parku wzniesiono zespół współczesnych pawilonów mieszkalnych, a na zach. od pałacu boisko sportowe i basen kąpielowy, będący także zbiornikiem p.poż. W 1997 roku zespół przejęło Muzeum Zamek w Łańcucie. Obecnie wykorzystywana jest jedynie „dyrektorówka”, w której urządzono mieszkanie dla dozorcy. Pozostałe budynki wymagają remontu i są nieużytkowane.

Opis

Zespół pałacu myśliwskiego w Julinie wzniesiono w stylu „szwajcarskim”. Składa się z pałacu, służbówki („dyrektorówki”), kuchni, lodowni oraz parku z aleją modrzewiową. Zespół położony jest wśród lasów, na pn. od miejscowości Wydrze, po zach. stronie drogi do Brzózy Królewskiej. Fragment tej drogi, pomiędzy pałacem a dawnym folwarkiem biegnie aleją modrzewiową. Budynki otoczone są parkiem z polaną pośrodku. W pn.-wsch. części polany zlokalizowany jest pałac. Na pn. od niego, po przeciwnej stronie alejki parkowej, kolejno od strony zach. znajdują się: kuchnia, lodownia i „dyrektorówka” (przy bramie wjazdowej). Na pod. od parku płynie potok Łowisko ze stawami, ujęciem wody i hydrofornią. Zespół dawnego folwarku Julcin znajduje się na pn.-wsch. od zespołu pałacowego.

Pałacyk myśliwski

Pałacyk zbudowany jest na rzucie nieregularnym, zbliżonym do litery „T”, jest budynkiem piętrowym, częściowo podpiwniczonym, o bryle złożonej z wielu przybudówek, ryzalitów, werand i balkonów, dużej 8-bocznej wieżyczki na przecięciu głównych skrzydeł budynku i małej, także 8-bocznej wieżyczki na przecięciu połaci dachów pn. części skrzydła pn. Górną, oszkloną część dużej wieżyczki obiega 8-boczny balkon. Główne skrzydła i ryzality przykryte są dwuspadowymi dachami przenikającymi się na różnych poziomach. Połacie dachów z wydatnymi okapami i częściami szczytowymi przedłużonymi nad ryzalitami i balkonami. Ryzality posiadają osobne dachy 2- i 3-spadowe, założone poniżej przedłużonych części połaci głównych. Od strony wsch. skrzydła pn. znajduje się podcieniowy taras przykryty przedłużoną wsch. połacią dachu. Ściany konstrukcyjne zewnętrzne na ceglanych podmurówkach i ściany wewnętrzne są zbudowane z okrąglaków modrzewiowych łączonych na obłap w węgłach przykrytych deskami. W niektórych partiach są oszalowane deskami. Ściany działowe wymurowano z cegły dziurawki. Dach kryty jest blachą stalową ocynkowaną. Elewacje o bogatej dekoracji snycerskiej, na którą składają się: obramienia okienne i drzwiowe, częściowo z trójkątnymi szczytami i daszkami, słupki, balustrady i górne pasy werand, balustrady balkonów, drewniany profilowany gzyms dużej wieżyczki podparty kroksztynami, wycinane wiatrownice ze sterczynami na krawędziach połaci dachowych. Dekorację elewacji dopełniają ozdobne kominy. Reprezentacyjne skrzydło pd., jednotraktowe, z hallem pośrodku, do którego prowadzi wejście przez ozdobną werandę poprzedzoną kamiennymi schodami. Po zach. stronie hallu znajduje się dawny salon, po wsch. stronie jadalnia. W pn. części skrzydła pd. zlokalizowano korytarzyk łączący hall, salon i jadalnię z korytarzem skrzydła pn., dużą kuchnią znajdującą się w tym skrzydle, w trakcie wsch. i wsch. tarasem. Skrzydło pn. i oba skrzydła na piętrze są dwutraktowe, w skrzydle pn. z korytarzem pośrodku i pokojami po obu stronach. W hallu znajdują się 5-biegowe drewniane schody podparte 8-bocznymi słupkami, z ozdobnymi policzkami, belkami biegowymi i balustradami z tralkami żeliwnymi o motywach roślinnych. Podniebie ostatniego biegu wypełnia duży herb Potockich Pilawa w ozdobnym obramieniu i z wstęgą z dewizą rodową: „Scutis opponebat scutum”. W hallu, salonie i jadalni znajdują się ozdobne stropy kasetonowe z profilowanymi belkami, płycinami i sterczynami, boazerie płycinowe oraz dębowe posadzki mozaikowe. W salonie i jadalni znajdują się bogato zdobione kominki z kaflami o motywach myśliwskich. Drzwi zewnętrzne i wewnętrzne płycinowe, 2- i 1-skrzydłowe, okna drewniane krosnowe prostokątne i zakończone łukowo. Drzwi z hallu do salonu i jadalni z jadalni do werandy wsch. oraz okna w jadalni i salonie ozdobione są drewnianymi obramieniami z trójkątnymi szczytami.

Służbówka („dyrektorówka”)

Budynek piętrowy, niepodpiwniczony, zbudowany na rzucie prostokąta. Od strony pn. dostawiona jest prostokątna przybudówka. „Dyrektorówka” nakryta jest dachem dwuspadowym z wydatnymi okapami, przybudówka dachem pulpitowym. W poziomie piętra, od strony zach., pd. i wsch. budynek znajduje się ganek z balustradą tralkową. Ściany zewnętrzne zbudowano z belek drewnianych o sfazowanych krawędziach, łączonych na obłap w węgłach przykrytych deskami, podmurówki z cegły pełnej. Ściany przybudówki oraz szczyty głównego budynku oszalowane są deskami ze stykami przykrytymi listwami. Dach kryty blachą stalową ocynkowaną. Elewacje o bogatej dekoracji snycerskiej, na którą składają się: obramienia okienne i drzwiowe, słupki z głowicami w formie wycinanych z desek ozdobnych konsoli, balustrady tralkowe balkonu z podwójnymi, profilowanymi poręczami połączonymi ozdobnymi elementami wycinanymi z desek, profilowane ostatki belek stropowych podpierających balkon oraz ozdobne ostatki krokwi. Dekorację elewacji dopełniają ozdobne kominy.

Kuchnia

Budynek na rzucie zbliżonym do prostokąta, złożony z paru członów, nakrytych osobnymi dachami. Część pd. 3-kondygnacyjna, w formie wieży, przykrytej dwoma dachami 2-spadowymi przecinającymi się pod kątem prostym, z prostokątnym ryzalitem od pd., nakrytym dachem 3-spadowym. Od strony wsch. znajduje się część 2-kondygnacyjna z dachem dwuspadowym, od pn. część parterowa z dachem pulpitowym, a od strony zach. dobudowany po 1956 r. parterowy, pawilon z dachem 2-spadowym mieszczący jadalnię. Konstrukcję budynku i dekorację elewacji rozwiązano w podobny sposób jak w pozostałych obiektach zespołu.

Lodownia

Budynek na rzucie zbliżonym do prostokąta, złożony z kwadratowego przedsionka ze schodami i 3 prostokątnych komór sklepionych kolebkowo. Ostania komora największa i głębsza od pozostałych była pomieszczeniem na lód. Budynek o konstrukcji murowanej z cegły pełnej, częściowo zagłębiony jest poniżej poziomu terenu i obsypany ziemią.

Park

Założony jest na nieregularnym planie wokół budynków zespołu, na obszarze ok. 9 ha, wraz z modrzewiową aleją dojazdową o dł. ok. 900 m. Składa się z kilku polan otoczonych starodrzewiem klonowo - dębowym oraz bukami i srebrnymi świerkami. Zadrzewienie na skrajach parku przechodzi w naturalny las.

Dostęp do obiektu ograniczony. Zwiedzanie jedynie na zewnątrz budynków.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 01-10-2015 r.