fara w Olsztynie, Lidzbarku Warmińskim i kolegiata w Dobrym Mieście.

Historia

Jeziorany zostały lokowane w 1338r. Przywilej lokacyjny odnowiono w 1389 roku. W obu dokumentach przewidziano 6 włók jako nadanie ziemskie dla proboszcza. Kościół Jezioranach według nieistniejącej już XVIII - wiecznej inskrypcji nad zakrystią został ufundowany w 1345 roku, choć fundamenty kościoła wykonano najprawdopodobniej około 1340 roku. Przy pracach tych mógł brać udział warsztat budujący katedrę we Fromborku. Po wykonaniu fundamentowania nastąpiła przerwa w budowie. Prace wznowiono w 1360 roku, a zakończono w roku 1370 (Loyal) lub 1390 (Mroczko, Arszyński). Wnętrze kościoła uległo częściowemu zniszczeniu i ograbieniu w 1414 r. podczas wojny Zakonu Krzyżackiego z Polską. W 1 ćwierci XVI wieku wykonano sklepienia gwiaździste nad prezbiterium i korpusem nawowym. Pożary z roku 1783 i 1807 w których spaleniu uległa znaczna część miasta nie uszkodziły kościoła. W 1912r. nastąpiła znaczna przebudowa świątyni: korpus nawowy przedłużono o dwa przęsła ku wschodowi, wykonano nową elewację wschodnią zachowując kształt i podziały elewacji wcześniejszej, dobudowano zakrystię i kruchtę od północy, nadbudowano półtorej kondygnacji wieży ze szczytami oraz wykonano oktagonalną klatkę schodową przy elewacji północnej.

Opis

Kościół w Jezioranach znajduje się w północnej części starego miasta, w sąsiedztwie murów miejskich. Wzniesiony z cegły z dodatkiem kamienia w partii dolnej, na planie prostokąta. Jest to sześcioprzęsłowa hala, orientowana, z wieżą dobudowaną od zachodu na osi nawy głównej. Bryła budynku wsparta przyporami. Wieża i korpus nawowy kryte dachem dwuspadowym z dachówką ceramiczną. Elewacja wschodnia zamknięta prosto, rozczłonkowana dwiema przyporami, z blendą na osi nawy głównej i oknami na osiach naw bocznych. Szczyt schodkowy, sterczynowy z blendami biegnącymi przez jego całą wysokość. Elewacje północna i południowa artykułowane naprzemiennie gotyckimi oknami i przyporami. Do elewacji południowej przylega neogotycka kruchta, do elewacji północnej dwuprzęsłowa i dwukondygnacyjna zakrystia oraz oktagonalna klatka schodowa. Wieża kościoła trójkondygnacyjna, artykułowana wysokimi blendami, z szczytami wschodnim i zachodnim. Portal znajduje się w wieży, ostrołukowy, bez wyodrębnionej strefy cokołowej i kapitelowej. Wnętrze kościoła w wysokie, sześcioprzęsłowe, kryte sklepieniem gwiaździstym. Nawy oddzielone arkadami wspartymi na wysokich, oktagolnych filarach. Korpus nawowy zintegrowany z prezbiterium. Górna, emporowa kondygnacja zakrystii otwarta jest ku nawie północnej ostrołukowymi, profilowanymi arkadami. W wyposażeniu kościoła w Jezioranach przeważają elementy barokowe i neogotyckie. Do najważniejszego wyposażenia należy późnorenesansowy ołtarz z ok. 1600 roku, z późniejszymi barokowymi uzupełnieniami: w predelli znajduje się Złożenie do grobu, w nastawie Ukrzyżowanie z ok. 1700 roku. Ołtarz ten znajduje się obecnie w nawie północnej a pierwotnie stanowił wyposażenie kaplicy Świętego Krzyża w Jezioranach. Ołtarz główny kościoła w Jezioranach powstał w 1734 roku.

Obiekt dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Maurycy Domino, 9.12.2014 r.